Argentina je savezna republika, nalazi se u južnom dijelu Južne Amerike, s obalom na Atlantskom okeanu, na istoku i dugom granicom duž Anda sa Čileom, na zapadu. Po površini državne teritorije (2.780.272 km2) osma je, a po broju stanovnika (oko 37 miliona) trideset prva među 194 države svijeta.

Prostor današnje Argentine prije španskih osvajača naseljavala su brojna indijanska plemena. Do obala Argentine prvi je sa svojim moreplovcima stigao legendarni Amerigo Vespuči, 1502. godine.

U istoriji crnogorske dijaspore iseljeništvo u Južnoj Americi ima posebno mjesto, naročito ono u Argentini, pošto je najbrojnije. Ne zna se kada je prvi Crnogorac stupio nogom na Zeleni kontinent ni ko je bio ni zašto se tamo zaputio u veliku avanturu, slučajno ili namjerno. Inače naši Primorci su još u davna vremena krstareći morima stizali svuda i bili vrlo cijenjeni.

Miloš Vukasović

Takođe, trgovci su robu prevozili na svojim ili tuđim brodovima po cijelom Sredozemlju i dalje. Prvi crnogorski iseljenici u Južnu Ameriku bili su mornari iz Boke Kotorske. Oni su na brodovima, pod raznim zastavama, stizali do obala Zelenog kontinenta. Vjerovatno, vještinu upravljanja i druga znanja sticali su u pomorskoj školi u Perastu, kao i na brodovima proslavljenih bokeljskih kapetana. Neki od njih su učestvovali u oslobođenju Argentine.

Inače, argentinsko područje bilo je slabo naseljeno. Građanski sukobi su prestali tek 1853. godine. Sve dok nije donesen novi ustav Argentina nije bila stabilno područje za naseljavanje. On podstiče useljavanje, garantuje sigurnost i uvodi statistiku, doseljenici se evidentiraju.

Od 1857. do 1908. godine u Argentinu se doselilo oko 4,2 miliona ljudi, među njima oko 300 Crnogoraca. U skladu sa Ustavom, argentinski imigracioni zakon davao je  strancima „veliku slobodu i široke mogućnosti – sva civilna građanska prava, bez obaveze da prihvate argentinsko državljanstvo“. Tek krajem prošlog, 19. vijeka počelo je masovnije iseljavanje u Južnu Ameriku, poglavito iz Dalmacije i Crnogorskog primorja.

Crnogorci su se u Južnu Ameriku, pa i u Argentinu, useljavali u nekoliko migracionih talasa.

Radomir Laković sa grupom Crnogoraca iz Dock Suda

Po Gordanu Stojoviću, istraživaču crnogorske dijaspore u Argentini i drugim južnoameričkim zemljama, u prvom talasu iseljenici počinju da stižu iz primorskih krajeva (Boka, Grbalj, Krivošije, Paštrovići) još početkom 19. vijeka, uz napomenu da su zabilježeni „neki slučajevi ranijih doseljavanja“. Iseljenici su uglavnom tada bili pomorci i trgovci. Iseljavali su se pojedinci i manje grupe.

Druga faza doseljavanja Crnogoraca u Argentinu i Južnu Ameriku počinje osamdesetih godina 19. vijeka. U to vrijeme Crnogorci „naseljavaju isključivo Buenos Ajres i njegove lučke gradove“. Oni bi se, kao naseljenici sa jadranske obale, zajedno sa bokeljskim i dalmatinskim mornarima, iskrcavali prvo u Buenos Ajresu, jer su tamo tražili zaposlenje „duž južnoameričkih rijeka i obala“.

Jedan od njih bio je i Miloš Vukasović (1842-1908), koji je kao doseljenik u Argentini, u Buenos Ajresu, osnovao parobrodsko društvo. Ono je vremenom postalo jedno od najmoćnijih na latinoameričkom kontinentu. Bio je vrlo iskusan pomorac, dobar privrednik, čak i naučnik. Projektovao je nove brodove za svoju kompaniju „La Platense“. Obavljao je i značajne diplomatske funkcije. Dugo godina je bio počasni generalni konzul Crne Gore u Argentini, kao i generalni konzul ruske vlade u istoj zemlji. Ruski car ga je za zasluge odlikovao ordenom Svetog Stanislava, dok mu je knjaz Nikola odao veliko priznanje: 1906. mu je ponudio da bude ministar spoljnih poslova, ali on tu ponudu nije prihvatio.

Krajem 19. vijeka na Zeleni kontinent stiže veći broj iseljenika sa južnoslovenskog područja, pa i iz Crne Gore. Na argentinskom popisu iz 1914. godine bilo je 1575 Crnogoraca, 316 Srba i 38.123 doseljenika iz Austrougarske (među kojima je bilo i Bokelja).

Najstarije osnovano iseljeničko društvo u Argentini, koje je okupljalo i Crnogorce, osnovano je 1880. u Buenos Ajresu, pod nazivom Slavjansko društvo uzajamne pomoći.

U to vrijeme u cijeloj Južnoj Americi bilo je oko 10 % Crnogoraca. Treći period započinje prvih godina 20. vijeka, kada se Crnogorci masovnije doseljavaju u Argentinu brodovima, uglavnom iz Đenove. Gordan Stojović konstatuje da ih 1904. godine legalno ulazi 800, a ilegalno „makar još dva puta toliko“.

U to vrijeme gotovo svi iseljenici koji su se bili zaputili prema Sjedinjenim Američkim Državama, a nijesu imali pasoše ili koji ne bi prošli ljekarske kontrole na ostrvu naspram Njujorka, bili su prinuđeni da se snalaze, tako da su na razne načine ulazili u Argentinu. Argentina je tada u odnosu na SAD imala znatno liberalnije imigracione zakone i znatno slabiju kontrolu ulaska u zemlju.

Posebnu fazu iseljavanja Crnogoraca čini vrijeme nakon Prvog svjetskog rata. U najjačem emigracionom talasu u Argentinu se odselilo oko 10.000 Crnogoraca. Tada su nastale i najveće crnogorske kolonije: Dock Sud, Tandil, General Maderiaga, Venado Tuerto, La Montenegrina.

Ova faza se završava nakon stvaranja Kraljevine SHS i nestanka Crne Gore kao međunarodno priznate države 1918/19. godine.

Crnogorci u La Montenegrini

Novi iseljenički talas je uslijedio nakon sloma Božićnog ustanka 1919. godine. Tada u Argentinu stižu grupe crnogorskih političkih emigranata, pristalica kralja Nikole, protivnika „jugoslovenskog ujedinjenja“ u kome Crna Gora kao stara država nije mogla da dobije ravnopravan položaj već je prisajedinjena Srbiji, a njena teritorija je ušla u Zetsku oblast, kasnije Zetsku banovinu. U borbi protiv ustanika i protivnika unitarizma i centralizma režim je zaveo užasan teror, nasilje i počinio brojne zločine.

Krsto Popović, vojni vođa Božićnog ustanka, takođe je emigrirao u Argentinu, gdje je boravio nekoliko godina, najviše u Dock Sudu, obilazeći crnogorske kolonije, nastojeći da osnaži oslobodilački pokret. U strahu da ih ne stigne „crna ruka u bijeloj rukavici“ crnogorski emigranti se razilaze diljem Argentine ili se povlače na sjever prema susjednim zemljama.

Polovinom dvadesetih godina u Argentinu stiže i talas ekonomskih emigranata, pošto je ekonomski položaj stanovništva u novonastaloj državi bio više nego očajan.

Ovaj talas odlaska naših pečalbara u Argentinu nastavlja se i dalje, sve do Drugog svjetskog rata. Poseban iseljenički crnogorski talas poklapa se početkom i završetkom Drugog svjetskog rata. Na samom kraju rata u Argentinu stiže veliki broj četnika,  zelenaša i drugih ideoloških protivnika novog jugoslovenskog režima.

Po nekim pretpostavkama, iz Crne Gore u Argentinu uselilo se tada oko 400 Crnogoraca, a u okolne latinoameričke zemlje oko 200.

Crnogorci u Argentini

Potomci naših prvih iseljenika ako nijesu sačuvali nacionalnu crnogorsku svijest, jesu svijest o svome porijeklu. U potonje vrijeme bilo je pritisaka na našu dijasporu da se prevede u drugi nacionalni korpus i odrekne svoga identiteta. Pravoslavna tradicija je sačuvana, ali je većina katoličke vjere. Potomci naših iseljenika danas  su Argentinci crnogorskog porijekla.

U Argentini živi preko 30.000 potomaka crnogorskih iseljenika, dok ih u okolnim latinoameričkim zemljama ima oko 6.000.

Velika i prostrana Argentina pružala je dobre uslove našim doseljenicima. Ima ih svuda u zemlji, u gradovima i provincijama.

Glavna fotografija: Grupa Crnogoraca doseljena u General Madariagu već prvih godina naseljavanja – stoje: Jovan Đurović, Jovan Šofranac i Vlado Gazivoda, sjede: Dušan Banović, Nikola Janković, Ilija Šofranac, Milo Strugar i Đuro Banović