Kao što je navedeno, sa revijom „Zavičaj” Matica iseljenika Crne Gore je imala kontinuiranu saradnju gotovo deceniju i po. Iako nemamo direktnih saznanja, baziranih na arhivskim izvorima, koji bi ukazali na razloge prestanka saradnje 1978. godine, može se pretpostaviti da sadržina određenih tekstova u ovoj reviji, po ocjeni Matice iseljenika Crne Gore, više nije odgovarala konceptu rada ove organizacije.

Da je reviju pratila i domaća javnost, vidimo iz dopisa iz 1976. godine kojeg potpisuju Zoran Lakić i Dragiša Rašović, dostavljenom Matici iseljenika Crne Gore, gdje su spomenuta lica izradila kratku analizu sadržaja revije „Zavičaj”, te u istom aktu zatražili od Matice iseljenika Crne Gore da sa njegovom sadržinom bude upoznata redakcija ovog glasila. Po ocjeni istih propagandno–informativna strana revije može da se na određen način obogati, dok je prigodna dobro aktuelizirana.

Naslovnica revije „Susreti“

Shodno matrici ondašnjih društveno–političkih radnika ukazano je na sljedeće: „Jubilarni dani NOR uglavnom su obilježeni, posebno je prošla 1975. kao godina pobjede nad fašizmom i oslobođenja Jugoslavije. Normalno je turizmu pridata dužna pažnja, premda ne treba zaboraviti i druge djelatnosti i sve regione naše dvije socijalističke republike sa autonomnim pokrajinama“.

Potpisnici pisma dalje ističu da „ima razloga da i dalje na stranicama revije nađu svoje mjesto: oslobodilački i odbrambeni ratovi naših naroda; lično junaštvo i heroizam naših ljudi, požrtvovanost i solidarnost socijalističkog čovjeka u elementarnim nepogodama i slično. Smatramo da akcenat treba staviti na ilustracijama i teksto-vima koji govore o bogatoj kulturno–istorijskoj tradiciji, pa i najstarijim spomenicima naše prošlosti.

Možda se mogu u nastavcima objavljivati odabrani ilustrovani izvodi iz knjiga koji govore o zločinima domaćih izdajnika pod okriljem okupatora za vrijeme NOR Jugoslavije, kao što je „Četnici u Crnoj Gori“ dr Radoja Pajovića, „Jama“ Ivana Gorana Kovačića i slično. Napominju da povremeno čitaoce revije treba informisati o štetočinskom radu ekstremne političke emigracije koja vrši zlodjela do mučkih ubistava naših diplomatskih predstavnika. U smislu navedenog, spomenuti autori pisma predlažu redakciji unapređenje sadržine revije „Zavičaj“, tako da rubrika „Samoupravljač na djelu“ treba da nađe mjesto u istoj, te da se pokrene nova rubrika, sa temom „Kviz znanja“, koji bi obuhvatio poznavanje socijalističe domovine SFRJ.

Nastanku nove iseljeničke revije u okviru Matice iseljenika Crne Gore prethodila je analiza sličnih revija sa ostalog jugoslovenskog područja. Konstatovano je da je Crna Gora jedina republika koja nema svoje iseljeničko glasilo, niti je u postojećim iseljeničkim revijamasa jugoslovenskog prostora crnogorsko iseljeništvo adekvatno zastupljeno. U tom smislu, zatražena je pomoć od republičkih organa za izdavanje novog informativnog glasila, pri čemu se računalo na materijalnu podršku privrednih subjekata iz Crne Gore.

Prvi broj ilustrovane revije „Susreti“, publikovan je u oktobru 1980. godine. U uvodnom redakcijskom tekstu ove revije javnost se upoznala sa potrebama Matice iseljenika Crne Gore da ima sopstveno glasilo. Bilo je već izvjesno da su brojne posjete iseljenika ovoj organizaciji, kao i sudjelovanje Matice iseljenika Crne Gore u organizacijama raznih kulturno-prosvjetnih, folklornih i drugih manifestacija, zahtijevali novi pristup u informativnoj djelatnosti. Zato se u spomenutom tekstu eksplicitno navodi da glasilo Matice iseljenika Crne Gore ne može da ignoriše socijalnu složenost našeg iseljeništva, u generacijskom, vjerskom, i nacionalnom smislu, pri čemu se konstatuje da dio potomaka iseljenika slabo poznaje maternji jezik roditelja ili gauopšte ne poznaje. To je razlog koji je naveo Maticu iseljenika Crne Gore da štampa ilustrovanu iseljeničku reviju ravnopravno na srpskohrvatskom (ćirilicom i latinicom) i albanskom jeziku, a dijelom i na engleskom jeziku, pozivajući sve zainteresovane subjekte na saradnju.

Urednik ove revije bio je Vlado Gojnić.

Revija „Susreti“ je prevashodno bila namijenjena iseljenicima sa crnogorskog prostora. U njoj su se nalazili podaci o životu i radu naših iseljenika i njihovih potomaka. Isto tako, revija je redovno informisala o svim bitnim segmentima društvenog života, tj. o novim objektima, privrednom, kulturnom i sportskom životu u Crnoj Gori. Svaki broj revije imao je ustaljene rubrike, reportaže, komentare, osvrte, izvještaje i vijesti o svim bitnim događajima u zemlji i iseljeništvu.

Uz navedeno, „Susreti“ su sadržali i rubrike koje su se odnosile na pisma čitalaca, ali i veliki broj priloga o istorijatu crnogorskog iseljeništva. Da bi sagledali društveno–političke okolnosti nastanka ove revije, treba obratiti pažnju na prvi broj revije „Susreti“, koji je obilježio intervju sa predsjednikom Izvršnog vijeća SR Crne Gore Momčilom Cemovićem. Publikovan je na srpskohrvatskom i albanskom jeziku, u kome su sumirani utisci i prikazani rezultati posjete delegacije republičkog rukovodstva SAD-u, a koja se dijelom odnosila i na obilazak naših iseljenika.

Pisma i poruke Matici iseljenika Crne Gore i pisma redakciji – revija „Susreti“

Istovremeno, to je bila prilika da se domaća javnost i iseljenici upoznaju sa programskim određenjima republičkog rukovodstva, kada je u pitanju iseljeništvo, a što su bile obavezujuće smjernice u radu za Maticu iseljenika Crne Gore, pa samim tim i za uređivačku politiku revije „Susreti“.

Cemović je više puta u intervjuu naglasio da su srdačno primljeni širom SAD-a, gdje žive iseljenici iz Crne Gore, Crnogorci i Albanci, ali i drugi pripadnici naroda i narodnosti koji žive u Crnoj Gori. Po ocjeni predsjednika Cemovića „svi oni se, prije svega, osjećaju građanima i pripadnicima SR Crne Gore i nastoje da čitav svoj program postave tako da afirmišu i gaje nasljeđe kulturne i druge baštine Crne Gore“.

Na tako postavljenoj ideološkoj matrici koncipirani su svi brojevi revije „Susreti“ do njenog posljednjeg broja marta 1991. godine. Dio razloga koji su uticali da Matica iseljenika Crne Gore publikuje novu iseljeničku reviju „Susreti“ saopštio je predsjednik Mihailo Šaro Brajović u intervjuu „Pobjedi“, a čija sadržina je doslovno prenijeta u drugom broju „Susreta“. Objašnjeni su razlozi prestanka saradnje sa „Zavičajem“, što je bilo uslovljeno koncepcijskim razlikama između Matice iseljenika Crne Gore i Matice iseljenika Srbije.

Iako je u intervjuu naglašeno da je Matica iseljenika Crne Gore dugo vremena imala veliko razumijevanje od drugova iz Matice iseljenika Srbije, prije svega, u pogledu prostora i u pogledu finansiranja, po mišljenju predsjednika Brajovića nužno je bilo pokrenuti ilustrovanu reviju i popuniti veliku prazninu u informisanju iseljenika iz Crne Gore i njihovih potomaka o starom kraju. U osnovi, prestanak saradnje sa revijom „Zavičaj“ bio je u problemu pisma, koja je isključivo štampana na ćirilici, a samo na zahtjev Matice iseljenika Crne Gore dio tekstova posvećen Crnoj Gori štampan je latinicom. U istom intervjuu, Brajović je ukazao na problematiku u radu sa albanskim iseljeništvom sa teritorije Crne Gore, koje je brojno, a većina tih iseljenika nalazila se u teškom položaju, jer prve generacije su bile gotovo nepismene i neobaviještene o starom kraju, zbog čega su bili izloženi propagandi albanske emigracije.

„Zato je trebalo omogućiti albanskom iseljeništvu da dođe do prave informacije. A mi sve to nijesmo mogli postići preko „Zavičaja“.

Revija „Susreti“ izlazila je mjesečno u 3.000 primjeraka, od čega je nešto više od 2.000 primjeraka distribuirano iseljenicima i njihovim udruženjima u inostranstvu: u SAD 800, Kanadi 400, Australiji 300, Južnoj Americi 200, Zapadnoj Evropi 250. Nekoliko stotina primjeraka dobijale su društveno–političke i privredne organizacije i aktivisti širom Jugoslavije. Matica iseljenika Crne Gore je ovu reviju dostavljala jugoslovenskim diplomatsko–konzularnim predstavništvima, kao i iseljeničkim kulturno–informativnim centrima u inostranstvu.

Za ondašnje prilike ova ilustrovana revija je bila luksuzno opremljena, veći broj stranica je štampan u koloru, prije svega, reklamni prostor, velikih crnogorskih preduzeća: Kombinata aluminijuma Titograd, Željezare „Boris Kidrič“ Nikšić, „Obod“ Cetinje, Prekookeanske plovidbe Bar, Luke Bar, Budvanske rivijere, Agrokombinata 13. jul i dr, kao i neizostavnog JAT-a.

Treba naglasiti da su mnoge priče i sasvim slučajni susreti zabilježeni u ovoj reviji često otvarali nove horizonte kada je u pitanju istorijat crnogorskog iseljeništva, zbog čega smo spoznaje o našoj dijaspori dobijali više incidentalno nego li institucionalnim pristupom.

Jedan u nizu takvim primjera odnosi se na Crnogorce u Rumuniji, koji su se, po predanju, naselili u okolini Temišvara 1482. godine, a zemlju svojih dalekih predaka obišli su 1980. godine (Opština Ivangrad).

Uglavnom u tekstovima posvećenim našim iseljenicima, gotovo po inerciji, nasljeđenim pristupom iz „Zavičaja”, pravljene su reportaže koje su trebale da stvore utisak, kako u domaćoj javnosti, tako i u iseljeništvu, o visokoj socijalnoj adaptibilnosti Jugoslovena u novim sredinama.

Pisma i poruke Matici iseljenika Crne Gore i pisma redakciji – revija „Susreti“

Ipak, bibliografija o iseljeništvu bilježi i suprotne primjere. Iz toga razloga susrijećemo se sa činjenicom, da jedan dio njih nije u materijalnom smislu daleko odmakao, pa makar se nalazili i na drugom kontinentu, što je ujedno bila potvrda progresa u SFR Jugoslaviji. Uostalom, to je bila dobra propaganda poruka za povratak u stari zavičaj. Na stranicima „Susreta” nailazimo i na kategoriju iseljenika–povratnika, koji su imali svoj klub u Titogradu.

Matica iseljenika Crne Gore je, pored redovnog distribuiranja revije „Susreti“ na adrese iseljeničkih organizacija dostavljala i druge periodične publikacije štampane u Crnoj Gori, poput časopisa „Stvaranje“, „Koha“ na albanskom jeziku, a za dopunske škole maternjeg jezika „Titov pionir“. Crnogorski iseljenički klubovi su tokom 80–tih godina redovno dobijali „Pobjedu“, kao i lokalne novine „Barske novine“, „Bjelopoljske novine“, ivangradsku „Slobodu“ i titogradsku „Tribinu“. Uz ova glasila, Matica iseljenika Crne Gore je iseljeničkim društvima dostavila u većem tiražu dvije luksuzne monografije „Umjetničko blago Crne Gore“ i „Crna Gora“, štampane na srpskohrvatskom i engleskom jeziku.