Nijedna od tri male opštine, nastale proteklih godina izdvajanjem iz drugih opština, nije ekonomski održiva, niti je došlo do njihovog ekonomskog rasta.

Opštini Petnjica čak 75 odsto opštinskog budžeta čine dotacije iz Egalizacionog fonda i državnog budžeta, a oko polovine Gusinju i Tuzima.

U Gusinju je najveći poslodavac Komunalno preduzeće sa 19 radnika, dok svaki peti zaposleni radi u opštinskoj administraciji.

Opština Tuzi ima duplo više zaposlenih od nezaposlenih, ali svaki četvrti je radnik opštinske administracije ili njenih preduzeća.

Od opštinskog budžeta od 7,9 miliona eura, skoro četiri miliona čine donacije i dotacije. U predlogu budžeta priznaju da su svoje prihode značajno povećali jer su “Plantažama” uveli veći iznos poreza i prisilno ga naplatili.

Kada neka teritorija dobije status samostalne opštine, u njoj se moraju otvoriti kancelarije ili odjeljenja Zavoda za zapošljavanje, Uprave prihoda i carina, Centra za socijalni rad, Uprave policije, Pošte… – što sve značajno povećava javnu administraciju i broj zaposlenih u njoj.

Nove opštine pokazale su se dobrim praktično samo za one koji su se zaposlili u sve brojnijim lokalnim administracijama.

Analize održivosti bile neistinite

Kada su ove opštine postajale samostalne, dio obavezne dokumentacije bila je i studija koja pokazuje da će biti finansijski održive i da će samostalnost doprinijeti njihovom ekonomskom razvoju. Da će biti održiva piše i u analizi i obrazloženju od samostalnosti opštine Golubovci, koji je usvojen prošle sedmice.

Tako je u decembru 2011. godine u predlogu izmjene zakona o teritorijalnoj organizaciji, kojim je Petnjica postala opština, obećavan i na nekoliko strana analize dokazivan zaključak o budućem ekonomskom boljitku.

”Na osnovu svega navedenog može se zaključiti da bi opština Petnjica ne samo bila održiva, nego za par godina veoma uređena i sposobna da se novim razvojnim projektima razvije ovo područje i zaustavi iseljavanje, a zašto ne očekivati i povratak bar jednog dijela privremeno iseljenih, koji bi svojim ulaganjima u razne privredne programe mogli biti dodatni zamajac razvoju ovog područja”, navedeno je u dokumentu.

U Petnjici nezaposlenih tri puta više od zaposlenih

Jedanaest godina kasnije Petnjica živi na teret države – od ukupnog lokalnog budžeta od 1,8 miliona eura, iz državnog egalizacionog fonda dobijaju dotacije od 1,03 miliona i 324 hiljade kao dodatna preusmjeravanja iz državnog budžeta, tako da dotacije i donacije čine 75 odsto opštinskih prihoda. Njeni sopstveni prihodi su manji od pola miliona, a za isplatu bruto zarada i ostalih naknada u opštinskoj administraciji, prema budžetu za ovu godinu, potrebno je 553 hiljade eura.

U toj opštini je prošle godine, prema podacima Monstata, živjelo 5.275 stanovnika.

Ne samo da ova opština za 11 godina nije postala održiva, već od svojih prihoda ne može da pokrije ni najosnovnije elementarne potrebe, a prevelika opštinska administracija sama “pojede” trećinu opštinskog budžeta i više od sopstvenih prihoda.

Prema podacima Monstata, u Petnjici je u junu bilo 334 radnika, čija je prosječna plata iznosila 573 eura i bila je značajno manja od državnog prosjeka od 708 eura. U istom mjesecu bilo je 1.056 nezaposlenih. Od ovog broja nezaposlenih, 486 ima priznat status osobe s invaliditetom, što im daje brojne privilegije. Da ovaj broj nije srazmjeran veličini opštine od 5,3 hiljade stanovnika, pokazuje to i da u Podgorici sa 191 hiljadom stanovnika ima 730 osoba s invaliditetom.

U Petnjici žive i 493 penzionera čija je prosječna penzija 189 eura i znatno je manja od državnog prosjeka od 328 eura. Socijalnu pomoć – materijalno obezbjeđenje porodice, u junu je primilo 195 porodica sa 757 članova, dok naknadu za majke sa troje i više djece dobija 178 korisnica.

Ukupna isplaćena socijalna pomoć i naknade za druga prava iz oblasti socijalne politike u junu je vrijedila 113 hiljada eura.

Ovo pokazuje da su zaposleni u ovoj opštini ubjedljiva manjina, a da izdržavane kategorije stanovništva – onih koji dobijaju penziju, socijalnu pomoć i razne naknade, ima sedam puta više od zaposlenih.

Najveća firma u Petnjici je tekstilna industrija “La vista”, koja je na kraju prošle godine poslovala negativno, i imala 39 radnika, slijedi Komunalno preduzeće sa 13 radnika. Sve ostale firme imaju manje od 10 radnika.

Na kraju 2020. godine, prema izvještaju o planu optimizacije javne uprave, u opštinskoj administraciji je radilo 39 zaposlenih, a u opštinskim ustanovama i preduzećima još 20.

Ovo pokazuje da ni jedan cilj samostalnosti opštine nije ispunjen za 11 godina.

U Gusinju tri firme s više od deset radnika

Slična situacija je i u Gusinju, koje je samostalnost dobilo prije sedam godina. Budžet ove opštine, prema predlogu za ovu godinu, iznosi 2,3 miliona eura, od čega iz Egalizacionog očekuju 900 hiljada, a još 200 hiljada iz donacije na osnovu projekata za EU fondove. Od sopstvenih prihoda očekuju 1,2 miliona eura, ako se ostvari.

Ova opština, u kojoj su prema Monstatu prošle godine živjele nepune četiri hiljade stanovnika (3.995), ima opštinsku administraciju za čije je bruto plate i ostala primanja ove godine potrebno 897 hiljada eura. Prema podacima s kraja 2020. godine, u opštinskoj administraciji je radilo 40 osoba, a još 20 u opštinskim firmama i ustanovama.

Najveći poslodavac u Gusinju je Komunalno preduzeće sa 19 radnika, slijede trgovina “Balkan” sa 14 i Agro kooperativa sa 13.

Gusinje je u junu imalo ukupno 279 zaposlenih čija je prosječna zarada iznosila 600 eura. Nezaposlenih je bilo 704, od čega 145 s invaliditetom. U junu su u Gusinju penziju dobila 354 penzionera, a njen prosjek je iznosio 217 eura i bio je značajno niži od državnog prosjeka od 328 eura.

Socijalnu pomoć u junu je dobila 131 porodica sa 393 članova, dok naknadu za majke sa troje i više djece dobijaju 93 korisnice. Ukupna isplaćena socijalna pomoć u junu za ovu opštinu vrijedila je 73 hiljade eura.

Svaki četvrti zaposleni u Tuzima radi u opštini

U Tuzima, koje prema Monstatu ima 12.344 stanovnika, je naizgled bolja situacija, ali kada se pogleda lista najvećih poslodavaca jasno je da te firme u ovoj opštini imaju samo sjedište zbog nižih troškova, dok većina zaposlenih radi u Podgorici i drugim gradovima.

Zvanično najveći poslodavac u Tuzima je trgovačka firma “Donator” sa ukupno 288 radnika. Njeno sjedište je u naselju Kuće Rakića, ali ona većinu svog poslovanja ima u Podgorici, ali i poslovnice u drugim opštinama.

Drugi po veličini poslodavac čije je sjedište takođe u Kućama Rakića je trgovačka kompanija “MMS” sa 86 radnika, koja takođe posluje i u drugim opštinama i većina zaposlenih takođe nije iz Tuzi.

Treći po veličini poslodavac je “Castellana” sa 83 zaposlenih. Ona sjedišta ima u Tuzima od osnivanja, ali je poslovanje proširila i na druge opštine.

Na četvrtom mjestu je građevinska firma “Koja Company” sa 46 radnika, slijede trgovina “Top Dom” sa 44, “Kovači” sa 34, “Dauti komerc” sa 28, “VS Solution” sa 25 radnika…

Prema Monstatu, u junu je u Tuzima bilo 1.973 zaposlenih, čija je prosječna plata iznosila 631 euro, i bila je niža od državnog prosjeka od 708 eura. Prema podacima s kraja 2020. godine u opštinskoj administraciji i njenim ustanovama i preduzećima radilo je 472 radnika. To znači da svaki četvrti zaposleni u Tuzima radi u opštini.

U ovoj opštini je u junu bilo 984 nezaposlena od čega je 121 imaa neki oblik invaliditeta. Penziju je u tom mjesecu u Tuzima primilo 1.182 penzionera, čije je prosječno primanje iznosilo 249 eura i bilo je znatno niže od prosječne penzije na nivou države od 328 eura.

Socijalnu pomoć u Tuzima prima 147 domaćinstava sa 520 članova, dok naknadu za majke sa troje i više djece dobija 628 korisnica. Ukupan iznos socijalne pomoći i drugih naknada iz oblasti socijalne politike isplaćenih u ovoj opštini u junu je iznosio 265 hiljada eura.

Tuzi same prihoduju tek trećinu budžeta

Budžet Opštine Tuzi za ovu godinu iznosi 7,9 miliona eura, od čega je 1,51 milion očekuje iz Egalizacionog fonda, 816 hiljada od donacija iz EU fondova i 1,6 miliona eura iz kapitalnih donacija.

Kako je objašnjeno u obrazloženju, kapitalne donacije se odnose na donacije iz državnog budžeta i za projekte iz prekogranične Unije albanskih opština.

Dotacije i donacije ukupno iznose 3,9 miliona eura i čine 49,7 odsto ukupnog budžeta opštine.

Opština dobija još oko 465 hiljada eura ustupljenih prihoda, odnosno prihoda koji su ranije bili dio državnog budžeta.

Sopstveni prihodi opštine iznose 2,71 milion eura, ili 35 odsto ukupnog budžeta.

Samo za isplatu zarada i ostalih naknada i primanja zaposlenih u opštinskoj administraciji potrebno je 1,41 milion eura.

Kad zafali novca, uzmu od Plantaža

U obrazloženju budžeta Opštine Tuzi se navodi da su u odnosu na 2021. sopstvene prihode povećali za 53,07 odsto, odnosno sa 1,77 na 2,71 milion eura.

”Povećanje sopstvenih prihoda po osnovu poreza na nepokretnosti odnosi se na veće prihode po osnovu utvrđivanja vrijednosti zemljišta od strane sudskog vještaka za zemljište kompanije ‘Plantaže’, a ta vrijednost će biti uključena u zakonsko rješenje za plaćanje poreza na nepokretnosti. Takođe, na povećanje sopstvenih prihoda po osnovu poreza uticaće ubiranje poreza na nepokretnosti po osnovu novih rješenja za novoizgrađene poslovne objekte na teritoriji opštine Tuzi i prinudnih naplata poreza na nepokretnost”, navedeno je u obrazloženju.

Opština Tuzi je od “Plantaža” u protekle tri godine prinudno naplatila više od dva miliona eura, ali je taj iznos još pod sudskim žalbama poljoprivredne kompanije i može se desiti da povrati dio.

Opština je imala pravo da angažuje svog vještaka koji bi procijenio imovinu kompanije na svojoj teritoriji jer prethodne uprave “Plantaža” nisu radile procjenu vrijednosti imovine trideset godina.

Međutim, novi iznosi poreza su veći za oko sedam puta u odnosu na ranije i bili su 800 do 900 hiljada eura godišnje.

Nova uprava “Plantaža” je ove godine završila procjenu kompletne imovine, ali bi, kako tvrde iz te kompanije, iznos poreza na nepokretnost bio znatno manji od onoga što im je Opština Tuzi blokadom računa nekoliko puta naplatila.

”Od momenta kada je ovaj menadžment stupio na dužnost, u nekoliko navrata smo pokušali da kroz sastanke s predsjednikom Opštine Tuzi i njegovim kolegama, pronađemo rješenje za ovaj problem. Tada je dogovoreno da ćemo rješenje tražiti kroz novu reprocjenu, kroz objektivnu procjenu vrijednosti, a za te potrebe smo angažovali renomiranu svjetsku kuću ‘Ernst i Young’, koja je bila dužna da uradi reprocjenu imovine, kako bismo uveli objektivnu vrijednost naše imovine u knjige. Kompletna imovina je ponovo procijenjena, te ukupna poreska obaveza prema Opštini Tuzi ne bi mogla da pređe iznos preko 900.000 eura za prethodne tri godine. Što znači da u ovom trenutku ne dugujemo ništa Opštini Tuzi”, saopšteno je u junu iz kompanije, kada je novom blokadom računa Opštine Tuzi od pola miliona eura onemogućena isplata zarada zaposlenima u “Plantažama”.

Goran Kapor (VIJESTI)

Foto: Opština Gusinje