U svojoj doktorskoj disertaciji, 1688. godine, Johannes Hofer, budući ljekar, piše o prvim žrtvama nove, misteriozne bolesti, među kojima su momak iz Berna koji studira u Bazelu, i sluge, porijeklom iz Švajcarske, koji rade u Francuskoj i Njemačkoj.

Bolest uzima maha i među švajcarskim vojnicima koji dugo borave van svoje domovine.

Opsjednuti povratkom u rodni kraj, bolesnici gube kontakt sa stvarnošću, oronuli su, beživotni, često uzdišu, imaju nesanicu, osjećaju tugu i beznađe. Bolest često napreduje i vodi do mučnine, gubitka apetita, a ponekad čak do upale mozga i prestanka rada srca. Vjeruje se da ć e opijum, pijavice i posjeta švajcarskim Alpima olakšati simptome i dovesti do ozdravljenja. Hofer odlučuje da ovu ozbiljnu neurološku bolest imenuje nostalgija, koristeći grčke riječi nostos (povratak kući) i algia (bol ili čeznja), označavajući „tugu čiji korijen leži u želji za povratkom u rodni kraj” (Hofer, 1934). Takozvana „švajcarska bolest” se ubrzo proširila do Engleske, Amerike i Rusije gdje se smatrala psihičkim oboljenjem koje je iziskivalo razne metode liječenja. Anegdota kaže da je general ruske armije 1733. godine, kad su napredovali prema Njemačkoj, rekao da će prvi oboljeli biti živ zakopan, što se navodno desilo u par navrata i uspješno izliječilo ostale potencijalne bolesnike. Za vrijeme Američkog građanskog rata, od 1861-65, dr Calhoun je smatrao nostalgiju bolešću koja otkriva nedostatak muškosti, pa je preporučivao javno izrugivanje i često učešće u bitkama kao lijek. Za razliku od 18. vijeka, kada se nostalgija smatrala psihijatrijskim poremećajem i sramotnom bolešću, u 19. vijeku, sa novim naučnim otkrićima, ona više nije medicinska dijagnoza, već emocionalna, a pjesnici i fi lozofi preuzimaju zadatak da je proučavaju. To je vrijeme institucionalizacije nostalgije u muzejima i kroz obnovu spomenika, kada prošlost postaje nasljeđe ili baština.

U moderno doba, nostalgija nema prvenstveno prostornu, već i vremensku dimenziju, i to kao čežnja za mladošću, prošlošću, jednostavnijim i boljim vremenima.

Antonela Arhin

Dr Antonela Arhin (rođena Krstović ) je zamjenik direktora Centra za dijasporu i transnacionalne studije i predavač na Univer zitetu u Torontu, gdje predaje predmete o trgovini ljudima, dijaspori, transnacionalnim studijama, i kvantitativnu i kvalitativnu analizu. Dr Arhin je i Viši istraživač u Laboratoriji za globalne migracije u Munk Školi za globalne poslove i javnu politiku na Univer zitetu u Torontu.