Od samog početka SAD su bile bojno polje dviju suprotstavljenih koncepcija. Princip Amerike u trenutku njenog osnivanja glasio je: “Svi su ljudi rođeni jednaki”. Ali realnost je bila drugačija: bijeli muškarci bili su jednakiji od svih ostalih. Bijeli muškarci su imali robove, ukidali pravo glasa ženama, oduzimali zemlju i ubijali Indijance

Piše: Džefri D. Saks

Amerika je i dalje u građanskom ratu. Ne u građanskom ratu, nego baš u onom Građanskom ratu.

U prvoj rundi, tokom 1860-ih, izgubila je Konfederacija. Sada je Konfederacija u prednosti. Sjedinjene Države su jedna zemlja, podijeljena na dvije različite kulture.

Od samog početka SAD su bile bojno polje dviju suprotstavljenih koncepcija. Princip Amerike u trenutku njenog osnivanja glasio je: “Svi su ljudi rođeni jednaki”. Ali realnost je bila drugačija: bijeli muškarci bili su jednakiji od svih ostalih. Bijeli muškarci su imali robove, ukidali pravo glasa ženama, oduzimali zemlju i ubijali Indijance.

Tokom Građanskog rata 1861-1865. robovlasničku Konfederaciju, koju je formiralo 13 separatističkih država, razbilo je 19 sjevernih država, a zatim ju je federalna vlada okupirala na 12 godina. Ipak, nakon okončanja perioda “Rekonstrukcije” 1877. godine i tokom narednih gotovo 100 godina na Jugu je bio aktivan sistematski rasizam sve dok Kongres SAD nije, 1964. godine, donio zakon “O građanskim pravima”, a 1965. zakon “”O biračkom pravu”. To se dogodilo uglavnom zahvaljujući podršci demokrata iz sjevernih saveznih država. Od tog trenutka bijeli birači Juga masovno su počeli da napuštaju Demokratsku stranku. A republikanci su izabrali takozvanu “južnu strategiju”: suprotstavljanje usponu afroameričke i drugih manjina, a takođe i zakonima koji tim grupama stanovništva mogu dati reusrse, status i vlast.

U rezultatu, republikanci su postali partija Juga, a demokrate partija sjeveroistoka i tihookenaskog zapada; Srednji zapad i zapadne planinske države postale su kolebljive regije. Industrijska regija Velika jezera obično je naginjala demokratama i to u vrijeme kad su farmerske države srednjeg zapada i planinske države bile nosioci granične kulture bijelih doseljenika, koji su istisnuli Indijance, a takođe i azijskih imigranata i onih sa španskog govornog područja.

Pitanje o posjedovanju oružja postalo je još jedan povod za raskol između demokrata i republikanaca. Kulturu oružja Republikanske partije formiraju upravo one kulturne snage koje određuju njen negativan odnos prema manjinama. U sjajnoj knjizi “Spremno za paljbu” istoričarka Roskana Danbar-Ortis nas podsjeća da su “dobro regulisane milicije” (koje se pominju u drugom amandmanu američkog Ustava, a kojim se daje na pravo nošenje oružja), bile grupe bijelih muškaraca koje su organizovale racije u indijanskim selima, a takođe i lov na odbjegle robove.

Kako ubjedljivo dokazuju Avidit Ačarja, Metju Blekvel i Maja Sen u svojoj novoj knjizi “Duboki korijeni: Kako ropstvo do danas formira politiku Juga”, upravo je zahvaljujući nasljeđu robovlasnika i politici segregacije, sprovođenoj nakon Građanskog rata, i nikla današnja politička kultura Juga. “U nekadašnjim rejonima s najvećim brojem robova”, pišu autori, “bijelci najčešće istupaju protiv Demokratske stranke, protiv afirmativne akcije, a takođe izražavaju stavove koji se mogu tumačiti kao rasna ogorčenost”.

I prije i nakon Građanskog rata siromašni bijelci iz južnih država mirili su se sa svojim niskim statusom, zato što se ono kompenzovalo prednošću nad Afroamerikancima, koji su se nalazili u još očajnijem položaju. Samim tim, rasna politika blokirala je pojavu klasne politike koja bi mogla da objedini siromašne bijelce i crnce u njihovim zahtjevima da se poveća broj i kvalitet državnih usluga na račun povećanja poreza za bijelu elitu.

Od 26 senatora, koji danas predstavljaju 13 bivših država Konfederacije, 21 je republikanac, a petorica su demokrate. Od 38 senatora, koji sada predstavljaju 19 sjevernih država iz 1861. godine, 27 su demokrate, devetorica republikanci, a dva nezavisna senatora – Berni Sanders i Angus King – naginju demokratama. Predsjednik Donald Tramp je geografska anomalija: južnjački rasista iz liberalnog Njujorka. Trampa, koji insistira na južnjačkoj kulturi bijelog čovjeka, stide se u njegovoj rodnoj državi (rejting neodobravanja u septembru 2018. bio je 59%). On je više Misisipi nego Menhetn.

Taj kulturološki raskol u punoj je mjeri postao vidan tokom zasjedanja Senata na kojima je sudiji Bretu Kavanu potvrđeno članstvo u Vrhovnom sudu SAD. Kavanove pristalice bile su uglavnom bijeli muškarci iz država sa Juga i Srednjeg zapada. Oni su odbili da problematizuju pravo bijelog muškarca Kavana da pije i lumpuje u mladosti, a umjesto toga obrušili su se na one koji su kritikovali kandidata. Mič Makonel, iz nekadašnje robovlasničke države Kentaki, uspješno je orkestrirao Kavanove tvrdnje. Lindzi Grem iz Južne Karoline (prva robovlasnička država koja je odlučila da se odvoji 1860. godine) postala je najakativnija zaštitnica Kavana u pravnom komitetu Senata, a optužbe na račun Kavana za seksualnu agresiju nazvala je “najnemoralnijom lažju koju sam vidjela tokom čitave svoje poltičke karijere”. Za Džona Kenedija iz Luizijane, još jedne bivše države Konfederacije, ta saslušanja su bila “međugalatički šou frikova”.

Demokrate i republikanci nisu samo partije različitih kultura i regiona, već i različite ekonomije. Sjevero-istočne i tihookeanske države vodeće su u SAD po nivou visokih tehnologija, inovacija, visokog obrazovanja, prihodima po glavi stanovnika i količini dobro plaćenih radnih mjesta. Jug jako zaostaje. Bijeli muškarci Juga i Srednjeg zapada iz radničke klase ne samo da štite svoj status i rasne privilegije, već se i bore za radna mjesta u onim oblastima u kojima su automatizacija i spoljna trgovina doveli do postepenog smanjenja zaposlenosti.

Bijelci Juga iz radničke klase mogli bi biti na velikom dobitku kada bi se odrekli rasne politike republikanaca u korist klasne politike. Riječ je o tome da upravo bijela korporativna elita, a ne siromašni Afroamerikanci, Hispanoamerikanci i pripadnici drugih manjina, lišava bijelce iz radničke klase kvalitetnih državnih škola, dostupne medicine i bezbjedne životne sredine. Južnjački bijeli senatori-muškarci učestvuju u ovom kulturološkom ratu i zbog toga da bi zaštitili superbogate sponzore Republikanske partije koji slave poreske olakšice korporacijama i ukidanje ekološke regulacije. Istovremeno, Afroamerikanci i Hispanoamerikanci žrtveni su jarci te partije.

Za posljednjih 20 godina opadajuća dominacija nehispanoameričkih bijelaca u sastavu stanovništva možda je pojačala taj kulturološki raskol u Americi. Kako se očekuje, bijelci čiji jezik nije španski postaće manjina otprilike do 2045. godine i zato građanski rat u Americi koji i dalje traje – može da se pojača. I neće se završiti sve dok Amerikanci koji pripadaju radničkoj klasi, iz svih regiona, rasa i nacionalnosti ne ujedine svoje snage i zatraže povećanje poreza i odgovornosti za bogatu korporativnu elitu.