Mileva Marić, odgajana u patrijarhalnoj porodici, nesebično je svoju pamet i znanje stavila u službu supruga Alberta Ajnštajna.

“Više stanova u Bernu u kojima su živjeli Albert i Mileva u periodu 1902-1909. bili su kabineti za teorijska istraživanja u fizici. Tu su nastali mnogobrojni naučni radovi poslije kojih su akademske institucije širom svijeta prihvatile Alberta Ajnštajna”, kaže dr Mirjana Popović Božić sa Instituta za fiziku.

Rođena 19. decembra 1875. u Titelu, Mileva je bila treće od petoro djece Miloša i Marije Marić. Očeva mezimica Mica, hroma djevojčica krupnih crnih očiju izdvajala se darom za matematiku i fiziku. Školovala se u Rumi, Novom Sadu, Mitrovici, Šapcu i Zagrebu, a kao peta žena bila je primljena na Državnu politehničku školu u Cirihu. Tamo od jeseni 1896. pohađa studije s Albertom, sa kojim počinje i zanimljivu prepisku. Dio tih pisama, objavljen tek 1987, otkriva da su oni poslije studija nastavili da sarađuju na naučnim istraživanjima, uključujući i teoriju relativiteta.

“Interesantno je njeno pismo Albertu od 20. oktobra 1897. Iz današnje perspektive ovo pismo izgleda kao anticipacija centralnih tema iz Ajnštajnovog opusa: prostor i vrijeme, kosmologija, realnost atoma, statističke zakonitosti u gasovima, fotoefekat…”, navodi dr Mirjana Popović Božić, prenosi portal blic.rs.

Albert i Mileva vjenčali su se 1903. i dobili dva sina, Hans Alberta i Eduarda. Kad bi uspavala djecu, Mileva je noću pisala proračune. Veliki ruski fizičar Avram Fedorovič Jofe svjedočio je da je u rukama imao originale tri najvažnija “Ajnštajnova članka”, koji su bili potpisani sa Ajnštajn-Mariti. Mariti je bila švajcarska verzija prezimena Marić.

“Mi smo Ajnštajn – jedna stijena”, bio je odgovor Mileve Marić na pitanje zašto se za jedan patent uz Alberta Ajnštajna ne nalazi i njeno ime.

Iako je brak Mileve i Alberta djelovao skladno, od 1914. više nijesu živjeli zajedno, a zvanično su se razveli 14. februara 1919. Mileva se više nije bavila fizikom, djecu je izdržavala od novca koji je zarađivala dajući časove iz matematike, kao i od rentiranja stanova. Hans Albert je postao inženjer, a mlađi sin Edvard nije završio medicinu zbog krhkog zdravlja i duševne bolesti.

Od posljedica moždanog udara Mileva je preminula 4. avgusta 1948. Sahranjena je na Nordhajm groblju u Cirihu.

AJNŠTAJN ODBIO NOVAC

Milevin otac je u jesen 1904. došao u posjetu mladom bračnom paru i tom prilikom im poklonio štednu knjižicu na 100.000 kruna. Zet je dar odbio riječima: “Ja nijesam vašu ćerku oženio zbog novca, već sam je uzeo zato što je volim. Sve što sam postigao učinio sam zahvaljujući Mici. Ona je moj genijalni inspirator, moj dobri anđeo čuvar od grešaka životnih i još više naučnih… Bez nje nikada ne bih postavio i završio ovo djelo”.

PISMO MILEVI

U pismu od 27. marta 1901. godine Ajnštajn Milevi piše: “Kako ću biti srećan i ponosan kada zajedno budemo pobjedonosno priveli kraju naš rad o relativnom kretanju!” Između ostalog, u Ajnštajnovoj arhivi nalazi se njegov osvrt na značaj Plankovog otkrića kvanta energije, napisan 1910. Milevinom rukom…

LJETO U VOJVODINIMarić Ajnštajn u Novom Sadu

Prilikom dolaska Ajnštajnovih u Novi Sad 1905, Mileva se povjerila ocu: “Mi smo baš pred polazak završili jedan važan naučni rad po kome će moj muž postati poznat u cijelom svijetu. On je dobio i doktorsku titulu”. Nakon ljeta provedenog u Vojvodini, u septembru je iz Berna, iz naučnog kabineta Ajnštajnovih, poslat u štampu rad koji sadrži slavnu jednačinu E = mc2.

VANBRAČNA ĆERKA

lbert Ajnštajn i Mileva Marić imali su i vanbračnu ćerku Lizerl.

“Njeno rođenje bilo je tajna za sve, sem za Milevine roditelje. U njihovim pismima Lizerl se posljednji put pominje u septembru 1903. Uprkos mnogim traganjima, sudbina djevojčice do danas nije razjašnjena”, kaže dr Mirjana Popović Božić.