Kad se sumira posljednja decenija dvadesetog vijeka moglo bi se reći da je to bilo najdramatičnije razdoblje novije istorije u oblikovanju svijesti crnogorskih građana. U početku je došlo do populističke euforije koja je dirigovana spolja i dovela do eksplozije srpskog nacionalizma. Uporedo sa tim se odvijala i radikalna promjena sistema uslovljena padom Berlinskog zida i urušavanja komunističkog sistema, razbijanje Jugoslavije u krvi i rat koji je, srećom, zaobišao Crnu Goru, ali je unazadio međunarodnim sankcijama i hiperinflacijom.

Crna Gora se svrstala uz velikosrpski projekat i sudbinu vezala za Srbiju. Otpor takvoj orijentaciji ispoljio se formiranjem niza crnogorskih partija i organizacija, očuvanjem međuetničkog sklada i tolerancije. U godinama rata u okruženju u Crnoj Gori dominira teror srpskih nacionalista i Srpske pravoslavne crkve, negiranje svake crnogorske posebnosti i ignorisanje njenih državnih interesa. Održava se stanje prijetnje, straha i progona građana crnogorske svijesti i muslimana, uz toleranciju vlasti prema srpskim šovinistima.

Kada je marginalizovanje i ponižavanje Crne Gore dostiglo nepodnošljive razmijere došlo je do raskola u vladajućoj Demokratskoj partiji socijalista. Pobijedila je 1997. godine struja Mila Đukanovića koja se zalagala za crnogorske nacionalne interese, na šta je Milošević odgovorio Ustavom iz 2000. godine i stvaranjem unitarne države u kojoj je Crna Gora svedena na izbornu jedinicu. Liberalni savez odbija predlog DPS da podrži Vladu. Politika koju je Crna Gora vodila nakon izbora 2001. godine bila je usmjerena na osamostaljenje Crne Gore, članstvo u Ujedinjenim nacijama, pristupanje Evropskoj uniji, NATO savezu i drugim evroatlanskim integracijama.

Crna Gora je postala samostalna i definitivno se okrenula zapadnom modelu demokratije i vrijednostima moderog svijeta. To je u potpunosti korenspondiralo sa stavovima najvećeg dijela crnogorskog iseljeništva u cijelom svijetu i zaključcima njenih kongresa. Crnogorsko iseljeništvo se na taj način vratilo domovini da kao jedinstven korpus sa njenim građanima učestvuje u kreiranju njene budućnosti.

Iseljavanje iz zemlje se nastavlja sa nesmanjenim intenzitetom. Prema statistici OUN o migracijama 2015. godine u odnosu na 2000. godinu, 140 hiljada građana koji su rođeni u Crnoj Gori iselili su se za Australiju, SAD, Novi Zeland, Južnu Afriku, Njemačku, Austriju, Švedsku, Švajcarsku, Italiju, Luksemburg i druge evropske zemlje. Pitanje migracija postaje jedno od najkompleksnijih fenomena današnjice i zahtijeva temeljan pristup državnih organa i društvenih subjekata.

Na inicijativu Branka Lukovca, ministra inostranih poslova, doći će do formiranja Koordinacionog odbora za crnogorske iseljenike.

Predstavnik Matice se založio da država preuzme brigu o crnogorskim iseljenicima i utvrdi državna strategija prema dijaspori, a da Matica participira u oblasti kulture i identiteta. Nastupiće godine organizovanja državnih institucija Crne Gore za saradnju sa dijasporom.