U Americi živi, prema nekim procjenama, od 45 do 50 hiljada crnogorskih iseljenika. Stari pečalbari, koji su nekada imali dobro organizovana udruženja, su vremešni ili više nijesu u životu, a njihovi potomci su se amerikanizovali. Novi doseljenici su imali solidnije obrazovanje i znanje jezika od svojih prethodnika, ali i brojne prepreke za dobijanje regularnog posla i „papira” za legalan boravak. Raštrkani po velikim gradovima bili su prepušteni sebi. Na solidarnost sunarodnika nijesu mogli računati, pa nijesu bili motivisani da se organizuju na etničkoj osnovi. Nešto stariju crnogorsku emigraciju, koja nije zaboravila jezik i svoje korijene, među kojima ima biznismena, stručnjaka razne vrste, profesora univerziteta, poslovnih ljudi, okolnosti su povezale sa mlađim i to više brigom za sudbinu Crne Gore nego za zajedničke egzistencijalne probleme.

Princ Nikola Petrović igra crnogorsko kolo u Čikagu 1998. godine

U njima se probudio iskonski patriotski osjećaj obaveze prema domovini. Umjesto guslarske junačke retorike, širi se internet naracija, nabavljaju knjige i druga literatura koja baca novo svijetlo na crnogorsku istoriju, kulturu, osvjetljava problem Crnogorske pravoslavne crkve, crnogorskog jezika i sagledava aktuelne političke prilike drugačije od zvanične propagande.

Za tu svijest naročito su bile privlačne poruke Liberalnog saveza Crne Gore i nezavisnih intelektualaca koji su beskompromisno stali u odbranu dostojanstva Crne Gore i njenog prava na samostalan demokratski razvoj.

Među mlađim iseljenicima postaju popularne suverenističke partije i naročito nedjeljnik „Monitor”. U više gradova SAD (Njujork, San Francisko, Los Anđeles, Detroit, Čikago) počinju da se samoorganizuju društva crnogorskih iseljenika. Naročito je bio aktivan Crnogorski nezavisni kulturno-informativni centar u Njujorku, osnovan 1994. godine sa agilnim Sretenom Đuretićem i Ahmetom Spahijom.

Ova udruženja okuplja u jedinstvenu organizaciju Montenegrin Assocation of America, sa sjedištem u San Francisku. Ova asocijacija osnovana 1994. godine, registrovana je kao neprofitna obrazovna organizacija. Njen cilj je bio da okuplja iseljenike iz Crne Gore i prijatelje Crne Gore, i bez obzira na etničke, vjerske i političke razlike, proširi njihovo znanje o duhovnom i istorijskom nasljeđu Crne Gore i podrži razvoj „nezavisne, demokratske, humanističke, privredno razvijene i prema susjedima i prema svijetu otvorene Crne Gore”.

Osnivački odbor su sačinjavali ing. Blažo Sredanović, dr Dušan Petranović i ing. Stanko Bubanja, a glavni finansijer bio je biznismen Ivo Đukanović. Nastojeći da okupe crnogorske iseljenike od Floride do Aljaske, organizatori su morali da se bore sa intrigama i izmišljotinama koje se šire preko četničkih emisija i skupova. Susrijetali su se sa apatijom mnogih, sa onima koji se hvališu ko je veći Crnogorac, a nijesu spremni ništa da urade za opštu stvar, kao i drugim nedaćama koje obično prate neki crnogorski poduhvat. Zapazili su da nedostatak znanja iz crnogorske istorije i kulture izaziva kod mnogih konfuziju i da takvi lako postaju plijen anticrnogorske propagande. Otpočeli su na moderniji način da okupljaju crnogorske iseljenike, povezali se sa Balkanskim institutom u Vašingtonu, sa američkim udruženjem „Studenti protiv genocida”, putem glasnika hrvatskih iseljenika iz Vankuvera, objavljivali apele na hrvatskom i engleskom jeziku i formirali na internetu sajt koji je za kratko vrijeme imao 20 hiljada posjeta.

Blažo Sredanović

U Kanadi je od 1971. godine postojalo udruženje „Crna Gora” u Torontu, a 1981. osnovano  crnogorsko kulturno društvo Montenegrin Cultural Society kome su predsjednik Branko Aleksić i sekretar Vojo Rašović davali dinamiku.

Oni su bili neumorni organizatori iseljeničkih piknika i sakupljanja pomoći za Crnu Goru. Crnogorskom PEN centru poslali su pet hiljada kanadskih dolara za štampanje Pravopisa crnogorskog jezika Vojislava Nikčevića. Zahvaljujući njihovoj inicijativi u Univerzitetskoj biblioteci u Torontu otvoreno je odjeljenje crnogorske književnosti.

Prosrpska struja je 1992. godine pokušala da preuzme upravu društva, a kad im to nije uspjelo osnovali su udruženje „Danilo I”. Montengrin Etnic Association Of Australia, osnovano oktobra 1997. godine s ciljem da pomaže demokratske procese u Crnoj Gori, okupilo je preko sto aktivnih članova.

Predsjednik Mihailo Mandić postavlja na internet relevantne podatke o Crnoj Gori, djelatnosti svog udruženja, i uspijeva da u program radio Sidneja uvrsti emisije na crnogorskom jeziku. Sa Novog Zelanda javlja se inicijativama Hazbo Skoko.

Veliku ulogu u okupljanju crnogorskog isejeništva odigrao je princ Nikola Petrović. On je neumorno kontaktirao sa crnogorskim iseljenicima po Evropi, govorio na njihovim skupovima u Americi i Kanadi. Svojim intervjuima i tekstovima u domaćoj i inostranoj štampi, iskazao je erudiciju, prefinjenu kulturu i posvećenost idejama demokratije. Lobirao je za crnogorsku stvar i širio pozitivnu energiju i optimizam da domovina njegovih slavnih predaka mora ponovobiti suverena i slobodna. U ovaj patriotski posao uključio je čitavu svoju porodicu. Osnovao je Cetinjski bijenale koji je okupio brojne evropske umjetnike. Za njegovu plodnu aktivnost zaslužan je Branko Milonjić, biznismen iz Vankuvera, koji je prvih godina finansirao njegova putovanja.

U zapadnoevropskim zemljama popularno je bilo zavičajno okupljanje u mjestima gdje su bile brojnije kolonije radnika iz Crne Gore. U Štutgartu je 1984. godine postojala Kulturna, sportska i humanitarna zajednica „Crna Gora”. U vrijeme raspada Jugoslavije nekoliko aktivista uspjelo je da obnovi udruženje.

Društvo „Sloga” u Bergheimu je osnovano takođe za vrijeme SFRJ, a njegov dugogodišnji predsjednik Vojislav Vuksanović bio je jedan od inicijatora okupljanja crnogorske dijaspore u Njemačkoj i Evropi i doprinio osnivanju Saveza crnogorskih asocijacija Njemačke 2000. godine. U Nirnbergu je 1998. godine Ljubo Dabović osnovao udruženje „Montenegro”.

Milan Nikolić iz Londona je okupio građane oko udrženja „Montenegro Forum UK” koje je 1998. godine postavilo svoj sajt www.montenet.org.

Miting Liberalnog saveza Crne Gore za samostalnu Crnu Goru, Cetinje, 1. februar 1992.

Veoma tragičan i indikativan za stanje u zemlji je slučaj crnogorskih iseljenika iz Albanije. Kad su počeli oružani sukobi, policije Jugoslavije i Albanije su dogovorili prebacivanje crnogorskih porodica iz Vrake kod Skadra, u Crnu Goru. Oni su preseljeni pod prijetnjom, a zatim muškarci smješteni u logore za prebacivanje na Kosovo. Većina je uspjela da izbjegne odlazak na Kosovo i naselila se sa porodicama u Crnoj Gori. Ovi crnogorski iseljenici koji su se vratili u svoju domovinu, istina prisilno, nijesu uspjeli da dobiju crnogorsko državljanstvo.

Simptomatičan je slučaj društva „Rozafa” iz Skadra koje je osnovano 1991. godine, kao crnogorsko, a kasnije postalo srpsko. Udruženje „Alba Montenegro” iz Skadra formirano je 2001. godine, kada se dio članstva izdvojio iz „Morače”.

Orijentacija svih novoosnovanih iseljeničkihdruštava je bila usmjerena na zalaganje za suverenu Crnu Goru i povezivanje sa istomišljenicma u domovini. Ova društva materijalno pomažu crnogorske nezavisne organizacije. Neka udruženja su orijentisana na humanitarnu pomoć domovini i lokalnim zajednicama. Materijalna pomoć i akcije za internacionalizaciju crnogorskog pitanja su djelovale ohrabrujuće kao vid solidarnosti za suverenistički blok u Crnoj Gori.

Glavna fotografija: Sa osnivačke Skupštine Saveza crnogorskih asocijacija Evrope, SR. Njemačka, 2000. godine