Sedmog novembra 1944. odigrala se bitka iznad Niša, između vazduhoplovnih snaga SAD i Sovjetskog saveza. Bio je to jedini neposredni vojni sukob između Amerike i SSSR-a u istoriji ove dve zemlje.

Nakon uspješne ofanzive združenih snaga Crvene armije i Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije oktobra 1944. i potiskivanja njemačkih snaga na sjever, duga kolona vozila Šestog gardijskog streljačkog korpusa Crvene armije kretala se iz Niša prema Beogradu, pošto joj je naređeno da ojača južno krilo Mađarskog fronta.

Iznenada, oko sati prije podne, sa jugoistoka, iznad planine Jastrebac, tri grupe američkih borbenih aviona P-38 lajtning pojavile su se na horizontu i prva je odmah napala konvoj, uništivši nekoliko vozila, ubivši 31 osobu i ranivši 37.

Iako potpuno iznenađena i nespremna na ovo, ruska vojska je odmah uzvratila. Kada je druga grupa lovaca započela napad, komandant 17. vazduhoplovne armije, koja je u to vrijeme bila stacionirana u vazduhoplovnoj bazi u Nišu, izdao je naređenje za polijetanje lovaca Jakovljev Jak-3 iz 659. puka 228. vazduhoplovne divizije.

NEVIĐENA BORBA, OBJE STRANE IZGUBILE NEKOLIKO AVIONA

Dvije grupe aviona susrele su se na obodu grada i započela je neviđena borba koju su zapanjeni građani Niša posmatrali sa zemlje.

Prema svjedočenju vazduhoplovnog inženjera Dragoslava Dimića, koji je tada bio dijete i među okupljenim građanima Niša, sovjetski lovci letjeli su iznad stare tvrđave na visini od svega 20 metara i odozdo napadali američke avione. Jedan američki avion je eksplodirao i pao na zemlju blizu aerodroma u niškoj vazduhoplovnoj bazi. “Jakovi” su prolijetali između američkih aviona, koji su kružili, i uvijek iznova napadali, ovoga puta odozgo.

Ubrzo se bici pridružila druga grupa “jakova”, koju je predvodio poznati sovjetski vojni pilot, kapetan Koldunov, koji je poletio iz druge vazduhoplovne baze kod Niša. U vrtlogu smrti, koji se formirao u vazduhu, učestvovalo je devet sovjetskih aviona jak-3 i neidentifikovani broj američkih lovaca P-38.

Obje strane su izgubile nekoliko aviona, neki su oboreni u direknim borbama aviona, a drugi su bili oboreni protivvazdušnom odbranom koja je takođe stigla u pomoć.

OSTALO NEJASNO ZAŠTO SU AMERIKANCI NAPALI KONVOJ

Do današnjeg dana nije potpuno jasno zašto su Amerikanci napali ruski konvoj. Moguće je da se grupa ovih aviona izgubila, odlutala impresivnih 400 kilometara i pogrešno identifikovala kolonu kamiona kao Njemačku.

Istorijski podaci nisu ujednačeni po pitanju koliko su aviona obje strane izgubile tog dana. Američki izvori govore o tome da su oborena četiri aviona “Jak” i dva lovca P-38, dok ruski izvori tvrde da su oborena dva “Jaka” i pet P-38. Pošto je ovaj incident bio strogo čuvana tajna Vašingtona i Moskve, niko neće sa sigurnošću znati tačan broj dok se sa zvaničnih dokumenata ne skine oznaka “povjerljivo”.

U svakom slučaju, ovaj zanimljivi susret ostaje upamćen kao jedini direktan sukob između Amerike i Rusije u njihovoj dvovjekovnoj istoriji.

Tekst i foto: Blic.rs