Inspekcija za kulturna dobra Ministarstva kulture i medija istražuje da li je statua četničkom komandantu Pavlu Đurišiću (ne)zakonito smještena u konak manastira Đurđevi stupovi u Beranama.

To su “Vijestima” rekli juče iz resora na čijem je čelu Tamara Vujović (Demokrate), navodeći da je u pitanju jedan od nekoliko slučajeva u kojima su postupci inspekcijskog nadzora u toku.

Ministarstvo je bilo naložilo uklanjanje nelegalno postavljenog spomenika Đurišiću u beranskom selu Gornje Zaostro. Međutim, spomenik je istog dana kad je otkriven, 8. avgusta, sklonjen u tamošnju mjesnu crkvu. Nezakonito obilježje sklonili su mještani po, kako su tvrdili, “prethodnom dogovoru s policijom”. Nakon toga, kip je krajem avgusta prebačen u konak manastira Đurđevi stupovi.

Iz Uprave za zaštitu kulturnih dobara saopštili su prije nekoliko dana Pobjedi da to što je statua prebačena u konak manastira predstavlja nezakonito podizanje spomenika usred kulturnog dobra. Oni su zbog toga podnijeli inicijativu za postupanje Inspekciji za kulturna dobra.

Beransko Osnovno tužilaštvo formiralo je krajem avgusta predmet zbog premještanja kipa u manastir.

Redakciji su iz Ministarstva kazali da se, osim slučaja Đurišić, trenutno bave utvrđivanjem da li su zakonito postavljeni ikona u kamenu pored izvora Ivanova korita u Cetinju, spomen-ploča poginulima iz sela Bukovica u Prvom i Drugom svjetskom ratu u Rožajama, spomenik Baca Kurtiju u Tuzima, ploča postavljena na ulaz u srednjovjekovni grad Svač u Ulcinju, bista Savu Nakićenoviću u Herceg Novom, kao i još nekim inicijativama koje nisu precizirali.

Iz Ministarstva navode da su, primijetivši pojačano interesovanje javnosti i medija za teme spomen-obilježja, pripremili informaciju o postupcima koji su u toku, onima koji su okončani, te o potencijalnim inicijativama za inspekcijski nadzor.

“Vijesti” su nedavno objavile da će Ministarstvo informaciju dostaviti Vladi i potom zatražiti od izvršne vlasti instrukcije za dalje postupanje.

Iz resora na čijem je čelu Vujović kažu da su “uspješno okončani postupci u kojima su uklonjena nelegalno podignuta spomen-obilježja” – spomenici Jusufu Čeliću u Gusinju, Rudolfu Karužiću Njunju u Herceg Novom, spomen-ploča poginulim Nedajcima koja se nalazila u Plužinama, te kip Pavlu Đurišiću u Beranama. Međutim, ostaje upitno da li se slučaj Đurišića može smatrati uspješno završenim ako nije izvršeno rješenje inspekcije, već su spomenik sklonili mještani Gornjeg Zaostra.

Opština Gusinje uklonila je 14. avgusta spomenik saradniku fašista u Drugom svjetskom ratu Jusufu Čeliću (Isufu Kameru Čelaju), koji je bio postavljen u tamošnjem selu Vusanje. To obilježje demontirano je po nalogu inspektorke za kulturna dobra. Ona je to naredila 12. avgusta, ostavivši upravi Gusinja rok od tri dana da završi taj posao, što su oni ispoštovali.

Čelić je bio komandir čete vulentara (vulentara), milicije koju su činili Albanci koji su živjeli na prostoru Plava, Gusinja i Albanije, a koja je, prema tvrdnjama nekih istoričara, odgovorna za zločine nad pravoslavnim stanovništvom. Tu paravojsku formirala je fašistička Italija.

Iz centra Herceg Novog 25. avgusta je uklonjeno spomen-obilježje Rudolfu Karužiću Njunju. Kako je saopšteno iz Opštine Herceg Novi, utvrđeno je da je spomenik “Pamtimo naše oriđinale” nezakonito postavljen 2009. u Njegoševoj ulici, te da za to ne postoji neophodna dokumentacija propisana Zakonom o spomen-obilježjima.

Inspektorka za kulturna dobra je, kako se navodi, rješenjem od 21. avgusta naložila Opštini Herceg Novi da po hitnom postupku, a najkasnije u roku od tri dana, ukloni sporno obilježje. Opština Herceg Novi postupila je po tom rješenju i o tome, pisanim putem, obavijestila inspekciju.

Podnosilac prijave u vezi sa obilježjem u Plužinama tražio je da se ispita da li je po zakonu postavljena ploča “Nedajci pali u ratovima 1912-1918”, koja se nalazi ispod ploče posvećene stradalima u ratu od 1941. do 1945.

Iz Ministarstva podsjećaju da je u jednom slučaju – Ulica Osmana Rastodera u Petnjici – postupak obustavljen jer nijesu utvrđene nepravilnosti, odnosno da natpis ulice s tim imenom nije zatečen na lokaciji koja se navodi u inicijativi.

“Vijesti” su nedavno pisale da je u toj opštini obustavljen inspekcijski nadzor jer je kontrolom svih dokumenata utvrđeno da (zvanična) odluka o ulici Osmana Rastodera nije donesena, niti da u varošici na sjeveru države postoji takva ulica.

List je 2015. objavio da su neki građani Petnjice samoinicijativno postavili nekoliko tabli s nazivima ulica. Među njima je bila i ona s imenom Rastodera, a čija fotografija je objavljena na Fejsbuk stranici Radija Petnjica. Iz Opštine Petnjica su prije dva mjeseca saopštili da organi te lokalne samouprave nikad nisu ni razmatrali, niti donijeli odluku kojom bi se neka ulica nazvala po Rastoderu.

Vlasti Federativne Narodne Republike Jugoslavije proglasile su Rastodera za ratnog zločinca nakon završetka Drugog svjetskog rata, a vođa Muslimanske milicije, paravojne formacije koja je sarađivala s fašistima, ubijen je u januaru 1946. pod nerazjašnjenim okolnostima.

Iz Ministarstva kažu da upiti medija, građana i nevladinih organizacija predstavljaju treću kategoriju (potencijalne inicijative), jer, dodaju, postoje najave da će se po ovim pitanjima uskoro biti podnijeti i zvanični zahtjevi za inspekcijski nadzor.

“Važno je za ukazati da u Odjeljenju za inspekcijski nadzor Ministarstva kulture i medija, pored redovnih nadležnosti koje obavljaju u vršenju inspekcijskih nadzora u oblasti kulturne baštine, samo dvije inspektorke postupaju po inicijativama za vršenje nadzora u ovoj oblasti”, rekli su “Vijestima”.

Ministarstvo će, poručuju, nastaviti da, u okviru svojih nadležnosti, postupa po inicijativama i preduzima mjere radi zaštite kulturne baštine, primjenjujući zakone iz svoje nadležnosti.

“Takođe, vodeći računa i o očuvanju međuvjerskog i međunacionalnog sklada, i dobrosusjednskih odnosa, što su prioriteti države Crne Gore na njenom EU (Evropska unija) putu”, zaključili su iz Ministarstva.

Zakonom o spomen-obilježjima propisano je sprečavanje podizanja spomenika za događaje koji označavaju gubitak slobode ili nezavisnosti Crne Gore, simbolizuju, odnosno označavaju saradnju s okupatorom, njegovim saveznikom ili pomagačem, zatim za osobe koje su bile saradnici okupatora, njegovog saveznika ili pomagača, koje su zastupale fašističke, šovinističke ili nacističke ideje ili ideologije, koje su osuđene za krivično djelo protiv čovječnosti ili drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom ili su proglašene ratnim zločincima…

Prema tom propisu, spomenici se podižu u skladu s programom podizanja, koji donosi skupština opštine, glavnog grada i prijestonice, uz prethodnu saglasnost organa državne uprave nadležnog za poslove kulture (Ministarstvo).

Premijer Milojko Spajić (Pokret Evropa sad) juče je, odgovarajući na pitanje zbog čega se nije oglasio kad je spomenik Đurišiću premješten u konak Manastira Đurđevi stupovi, kazao da misli da su se na vrijeme oglasili.

“Teško se oglašavati na svaki potez koji se napravi u Crnoj Gori svakog dana. Kao što vidite, imamo nevjerovatnu priliku da sljedeće godine zatvorimo sva poglavlja, da uđemo u EU kao sljedeća članica 2028. godine. Ekonomija u Crnoj Gori prilično dobro radi i evidentna je činjenica da su se plate duplirale za četiri godine, da su penzije tri puta veće, da je prosječna plata 1.000 eura…”, rekao je Spajić u Podgorici, na konferenciji za medije s bugarskim kolegom Rosenom Željazkovim, dodajući da je do toga došlo fokusom na te, a ne na “seoske teme” koje se “sigurno dešavaju svakoga dana”.

Izvor: “Vijesti”

Foto: Screenshot (Oko magazin/RTS)