(Veselin Konjević, Herak Vraneš i nahija Ljuboviđa u drugoj polovini XV vijeka, JU NB “Stevan Samardžić”, Pljevlja, 2022)

Knjiga je obima 215 strana u rukopisu. Autor je temu obradio kroz šest poglavlja: Uvod, Župa Ljuboviđa – prvi pomen i granice, Knez Herak Vraneš, Manastiri Vraneške doline, Zaključak i Prilozi. Ova knjiga predstavlja do sada najobimniju studiju o Heraku Vranešu i nahiji Ljuboviđa.

Važan izvor za proučavanje ove teme bili su osmanske popisi: Zbirni katastarski popis krajišnika Isa-bega Ishakovića, Sumarni popis sandžaka Bosna iz 1468/69. godine, Poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina iz 1475/77. godine, Sumarni defter Bosanskog sanžaka iz 1485. godine, Det.ljni defter Bosanskog sanžaka iz 1489. godine, Sumarni defter Bosanskog sandžaka iz 1516. godine, Defter iz 1530. godine, Defter iz 1540/42. godine, kao i objavljena dubrovačka arhivska građa. Defteri predstavljaju važne istorijske izvore, koji obiluju raznovrsnim podacima o naseljima i stanovništvu i predstavljaju dobru polaznu osnovu za utvrđivanje osnovnih činjenica koje se odnose na period neposredno prije vladavine Osmanlija. Njima su obuhvaćene sve vrste naselja i raznovrsne kategorije stanovništva. Oni prikazuju trenutno stanje na terenu u okviru osnovnih administrativnih jedinica – nahija. Upoređivanjem podataka iz ovih osam osmanskih popisa pruža se mogućnost da se prikaže oblik administrativnog uređenja, tipologija naselja, da se prate promjene u kretanju stanovništva, podjela na društvene grupe i njihov status, poreski sistem, privreda i vjerski odnosi itd. Uz oprezan i retrospektivan pristup osmanski popisi odlično nadopunjuju nedostatak izvora za rekonstrukciju naselja i naseljenosti ove oblasti u poznom srednjem vijeku. Za istorijsku nauku od posebnog su značaja podaci iz dubrovačkog arhiva, koji su bili (ne)poznati i zanemareni u istorijskoj nauci, a koje autor u ovoj knjizi prezentuje. Saznajemo za znamenite Vraneševiće, koji se pominju u dubrovačkoj arhivskoj građi, a za koje autor smatra da se, makar za neke od njih, pouzdano može utvrditi da vode porijeklo iz tadašnje nahije Ljuboviđa, od ugledne porodice Vraneš.

Na jednom mjestu, u ovoj knjizi, najsveobuhvatnije mogu se naći svi podaci o Heraku Vranešu. Veselin Konjević je poštovao stavove prethodnih istraživača, ali je njihovo mišljenje komparirao sa kredibilnim izvorima, dolazeći, pri tom, do novih naučnih saznanja. Konjević ukazuje na

nedosljednost i površnost pojedinih autora, koji su se bavili ovom temom, iznoseći neke nove, odnosno manje poznate detalje u vezi sa knezom Herakom Vranešom. Time je pokazao zrelost i potpunu metodološku i naučnu spremnost. Zaokružen, jasno izdvojen period počinje od prvih kontakata Osmanlija sa nahijom Limski Nikšići, koja je prikazana kroz popise u XV i XVI vijeku, koje je veoma pedantno vodila osmanska državna administracija.

Nahija Limski Nikšići graničila se sa nahijom Ljuboviđom, pa zato autor pokušava da prikazom Limskih Nikšića prezentuje istorijski ambijent u Ljuboviđi, odnosno kasnije nahiji Vraneš.

Konjević je minucioznom analizom dostupnih izvora ukazao i otvorio nova istraživačka pitanja u vezi sa Herakom Vranešom. Na nov metodološki način ukazuje na njegovo porijeklo i potomke, ukazuje na pitanje vjerskog određenja kneza Heraka. Posebno poglavlje zauzimaju manastiri na prostoru nekadašnjih nahija Ljuboviđa i Vraneš: Vranštica, Sokolac, Bliškovo, Zlateš i Zastup, od kojih su neki svojevremo bili značajni prepisivački centri.

Na kraju, autor u zaključku detaljno obrazlaže važnost Heraka Vraneša za crnogorsku istoriografiju, smatrajuci ga, ne bez osnova, važnom ličnošću u istoriji crnogorskih plemena. Njegov ugled u važnost bili su značajni u gradu Sv. Vlaha, kao i kod Osmanlija. U prilozima, autor donosi faksimile brojnih zapisa i natpisa, podataka iz osmanskih popisa, koji se tiču nahija Vraneš i Limski Nikšići. Prateći djelovi monografije su: indeks imena i geografskih pojmova, koje će čitaocu olakšati čitanje teksta. Na kraju knjige nalazi se spisak izvora i relevatne literature koju je autor koristio, što je bio preduslov da se ličnost Heraka Vraneša analitično i naučno istraži, što predstavlja veliki značaj za proučavanje nacionalne istorije Crne Gore.

Biografija

Veselin Konjević, istoričar, publicista i novinar – rođen je 1967. godine u Potrku, opština Bijelo Polje. Završio je osnovne studije, a potom i diplomirao na postdiplomskim specijalističkim studijama Studijskog programa za istoriju Filozofskog fakulteta u Nikšiću, đe pohađa završnu godinu master studija.

Više od dvije decenije bavio se novinarstvom i publicistikom. Objavljivao je radove sa istorijskom tematikom u časopisima za nauku i kulturu: „Matica“, „Almanah“, „Vaspitanje i obrazovanje“, „Odzivi“, „Arhivnski zapisi“…, kao i u „Pobjedi“ i časopisu „Komuna“.

Objavio je knjigu odabranih intervjua Svjedoci jednog vremena, 2002. godine.

Knjigu Vraneška legenda, koja se bavi predanjem o Pavi i Ahmetu (predanje o nastanku naziva toponima Pavino Polje, Vraneška dolina), objavio je 2010. godine, u izdanju Matice crnogorske. Pošta Crne Gore je, u novembru 2012. godine, objavila prigodnu poštansku marku posvećenu predanju o Pavi i Ahmetu, a tim povodom štampano je i drugo izdanje Vraneške legende. Uprava za očuvanje kulturne baštine sa Cetinja, na njegovu inicijativu, proglasila je, krajem decembra 2015. godine, predanje o Pavi i Ahmetu nematerijalnim kulturnim dobrom države Crne Gore od lokalnog značaja.

Knjigu Ispovijesti posljednjih zelenaša Krsta Popovića, objavio je 2014. godine. Knjigu Dragan Kujović – Crna Gora kao sudbina, priredio je (sa M. Miljićem) 2016. godine.

Knjigu Kazivanje Ahmet-bega Mušovića, u kojoj je prikazana tragična sudbina muslimanskih muhadžira s kraja XIX i početka XX vijeka, objavio je 2018. godine, u izdanju podgoričkog Almanaha.

Treće, dopunjeno, dvojezično (crnogorsko-englesko) izdanje knjige Vraneške legenda – predanje o Pavi i Ahmetu – između istorije i legende, objavljeno je 2020. godine.

Knjigu Dragan Kujović – Ime za pamćenje, priredio je 2022. godine.

Član je Matice crnogorske. Živi i radi u Podgorici.