Javna je tajna da su zbog ove “žive vatre” lokalne gazde i čorbadžije rasprodavale imanja, ostavljale “ženčad i nejaka čeda”. Pred njom su i najhladniji “padali u sevdah”, a nije mali broj onih koje je odvela pravo u propast. Vazda željna slobode, pjevačica i igračica Malika Eminović imala je poput svih drugih ljepotica sve, samo ne – lagodan život

Koštana pred kraj života

“Ruse kose, belo lice, medne usne, zanosni kukovi, bedra kao jedra, a oči krupne, kao u košute…”

Ovako je veliki Bora Stanković (1876-1927) opisivao najljepšu među svim “južnjakinjama”, junakinju svoje čuvene drame “Koštana”, romsku ljepoticu vrele krvi iz Vranjske banje – Maliku Eminović, čija je jedina sačuvana slika ona koju su pred kraj njenog života fotografisali Helena King i Vida Metenson, vaspitačice Amerikanskog doma za ratnu siročad u Vranju.

Da, za one koji nisu znali, Koštana je postojala i odista je u me’anama ispunjenim žudnjom i duvanskim dimom, krajem 19. i početkom 20. vijeka, dovodila “sve što je nosilo čakšire” do ludila!

Javna je tajna da su zbog ove “žive vatre” lokalne gazde i čorbadžije rasprodavale imanja, ostavljale “ženčad i nejaka čeda”. Pred njom su i najhladniji “padali u sevdah”, a nije mali broj onih koje je odvela pravo u propast.

Dva su objašnjenja zbog čega je Malika nazvana Koštanom. Prema jednom, ime joj je došlo od “krupnih očiju kao u košute”, a prema drugom od naziva drveta i ploda kestena, kojim je obrasla čitava Vranjska banja, a koji se u ovom kraju naziva – koštan!

TEŽAK ŽIVOT

Vazda željna slobode, pjevačica i igračica Malika Eminović imala je poput svih drugih ljepotica sve, samo ne – lagodan život!

Rođena Vranjanka od malih nogu svirala je i pjevala sa ocem i bratom po kafanama i privatnim slavljima. Naposljetku se udala za Maksuta Rašitovića s kojim je dobila sinove Isu i Ćerima. Sa njima, u naselju Burdinci, živjele su i Maksutove dvije ćerke iz prvog braka, koje je Koštana pazila kao svoju djecu.

Prema svjedočanstvu lokalnih mještana, “samo im u kafanu nije dala da idu”, a sa Borom Stankovićem srela se gdje drugo do – u me’ani, i to kad je Bora bio gimnazijalac.

Priča se da je samo htio da se uvjeri u njenu ljepotu, i da s Malikom nije progovorio ni riječ.

Plakat za predstavu “Koštana” iz 1911. godine

Nešto kasnije nastala je drama nazvana po ovoj ljepotici.

TUŽILA BORU STAKOVIĆA

Malo je poznato da je Koštana 1926. godine, po nagovoru advokata, tužila Boru Stankovića i to kada je poznati pozorišni komad uveliko bio izvođen na pozorišnim scenama širom Srbije.

U tužbi je tražila dio autorskog honorara. Malika je bila nepismena, ali ju je jedan advokat nagovorio da ima pravo na dio honorara. Mediji su bili na strani Bore Stankovića, a Koštana je izgubila spor.

Ova ljepotica umrla je 1945. u 73. godini, u rodnoj Vranjskoj banji. Sahrani je prisustvovalo nekoliko stotina njenih obožavalaca, a besmrtna je ostala zahvaljujući Bori i njegovoj čuvenoj drami – jednom od najčešće igranih i najradije gledanih komada u srpskim pozorištima.

Treći čin “Koštane” prvi put je objavljen u časopisu “Zvezda” kao pozorišna igra u četiri čina.

“KOŠTANA” U POZORIŠTU

Stanković je ovo djelo prvi put napisao kada je imao oko 24 godine, ali ga je više puta prepravljao sve do konačne verzije koju je objavio kao zasebnu knjigu 1924. godine. Verzija iz ove godine je poslužila za sva druga štampanja. Prvi put drama je u cjelosti štampana 1902, u “Srpskom književnom glasniku”, a izvedena 22. juna 1900. u Narodnom pozorištu u Beogradu.

Reditelj je bio Čiča Ilija Stanojević, koji je istovremeno igrao Mitka. Koštanu je glumila Zorka Todosić, a muzički aranžman je uradio Franjo Pokoroni.

Prvo izvođenje drame sa malo publike i lošim kritikama neslavno je prošlo!

Poslije ovoga Stanković je obavio osamdesetak promjena u komadu.

Godine 1924. Stanković slavi trideset godina književnog stvaralaštva i bira da se “Koštana” ponovo štampa. Ljepoticu je igrala glumica Draga Spasić, a hadži-Tomu Dimitrije Ginić. Aprila 1928. izvedena je nova premijera drame u režiji Dimitrija Ginića. Prvi put, umjesto Čiča Ilije Mitketa glumi drugi glumac, Nikola Gošić, a Koštanu – Sofija Novaković.

Tekst je transponovao Petar Konjović u istoimenu operu čije je prvo izvođenje bilo 1931. u Zagrebu.

Snimljeno je i nekoliko filmskih verzija ovog velikog djela

Izvor: Telegraf.rs