Iako je državnost obnovila prije tačno 19 godina, Crna Gora još ne uspijeva da se oslobodi spoljnih pritisaka i uticaja, ekonomske neizvjesnosti i podjela koje duboko cijepaju njeno društvo, pa je upitno može li se govoriti o tome da je, osim nezavisna, i suverena zemlja.

Tim riječima sagovornici “Vijesti” odgovaraju na pitanja koliko je Crna Gora danas sposobna da samostalno, bez upliva iz susjedstva ili međunarodne zajednice, donosi važne odluke koje se tiče državne politike i ekonomije, te da li, i pored formalne nezavisnosti, ima dovoljno funkcionalan sistem s jakim institucijama, koje potvrđuju njenu suvernost u stvarnosti.

Neki crnogorski politički akteri tvrde da se mnoge važne odluke u zemlji donose pod snažnim uticajem ambasada država Zapada, dok drugi poručuju da najsnažniji uticaj na unutrašnje prilike dolazi iz Beograda, a samim tim i Moskve.

U smislu upliva sa Zapada, nameće se pitanje koliko na suverenost utiče članstvo Crne Gore u NATO-u, čije je država dio od 2017. godine, te pregovori s Evropskom unijom (EU), čija članica Crna Gora želi da postane.

Uz to, otvoreno je i pitanje ekonomske suverenosti države, čija ekonomija u velikoj mjeri zavisi od uvoza i spoljnog zaduživanja, što, prema tvrdnjama nekih stručnjaka dodatno komplikuje kapacitet samostalnog odlučivanja.

Za povratak državnosti, na referendumu održanom 21. maja 2006. glasalo je 55,5 odsto građana, odnosno njih 230.661, dok je za opstanak zajednice sa Srbijom bilo 44,5 odsto njih, tj. 185.002.

Referendumu su prethodili mnogi burni događaji iz devedesetih godina prošlog vijeka, početkom kojih je krenuo krvavi raspad Jugoslavije i kad je ideju o samostalnoj Crnoj Gori podržavao mali procenat stanovništva. Međutim, to se promijenilo krajem tih godina, kad se desio razlaz u tada jedinstvenoj Demokratskoj partiji socijalista (DPS) i kad je ta stranka, na čelu s Milom Đukanovićem, okrenula leđa tadašnjem predsjedniku Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) Slobodanu Miloševiću.

Kuća bez domaćina

Za potpredsjednika i poslanika DPS-a Ivana Vukovića, pojmovi “suverenost” i “nezavisnost” otkrivaju, kaže, razliku između onoga kako je Crna Gora funkcionisala kao država prije 30. avgusta 2020, kad je smijenjena vlast njegove stranke, i kako funkcioniše nakon tog datuma.

Tvrdi da je evidentno da je dovedeno u pitanje suvereno pravo Crne Gore da odlučuje o sebi i da aktuelna vladajuća većina “sve manje uvjerljivo pokušavajući da to opravda kritikom nekadašnje vlasti DPS-a i koalicionih partnera”, gotovo bez izuzetka “neskriveno služi tuđim interesima”. Na taj način je, navodi Vuković, Crna Gora, “koja se ponosi milenijumskom tradicijom državotvornosti”, svrstana u kategoriju zemalja koje, u neposrednom okruženju i na širem političkom prostoru, formalno nezavisne, nemaju mogućnost da, u punom kapacitetu, suvereno donose najvažnije političke odluke.

“Zato danas imamo predsjednika države (Jakova Milatovića) koji se divi (predsjedniku Srbije) Aleksandru Vučiću zbog poznavanja vina, odnosno predsjednika Skupštine (Andriju Mandića) koji ponizno gasi ton na mobilnom telefonu nakon njegove (Vučićeve) javne opomene. Siguran sam da nije daleko dan kad ćemo politički poraziti tu inferiornu svijest i sitne interese, odnosno povratiti našoj državi suverenost, onako kako dolikuje njenoj slavnoj istoriji i onako kako zahtijeva naša evropska budućnost”, poručio je on za “Vijesti”.

Vuković je rekao da su obnovom nezavisnosti 2006. kreirane osnovne pretpostavke da građani slobodno i samostalno odlučuju o svojoj političkoj sudbini. To je, prema njegovim riječima, suština onoga što se desilo prije 19 godina, dodajući da mogućnost samostalnog odlučivanja predstavlja istinsku političku privilegiju u svijetu u kom se, kaže, najčešće bez velikih izgleda za uspjeh, mnoge značajno brojnije društvene zajednice bore da ostvare to demokratsko pravo.

Međutim, ocjenjuje da su nakon političkih promjena 2020, priliku da politički odlučuju o Crnoj Gori dobili “ljudi čiji je doživljaj 21. maja potpuno drugačiji”.

“Njihov politički svjetonazor počiva na kompleksu niže vrijednosti, odnosno uvjerenju da je naša država nedovoljno sposobna da vodi brigu o sebi. Otud brojni primjeri državno neodgovornog, a zapravo politički infantilnog i, u odnosu na našeg sjevernog susjeda (Srbija), beznadežno inferiornog postupanja zvaničnika Crne Gore tokom posljednjih pola decenije”, tvrdi funkcioner stranke koja je predvodila Pokret za nezavisnost.

Prema njegovim riječima, takav stav nove većine determiniše i državnu politiku u oblasti evropskih i evroatlantskih integracija.

“Umjesto da ‘zgrabe priliku’ koja nam se ukazala nakon radikalne promjene geopolitičkih okolnosti izazvane ruskom agresijom na Ukrajinu, i Crnu Goru još snažnije profilišu kao pouzdanu saveznicu u okviru NATO-a i, uskoro, prvu narednu državu-članicu EU, najviši crnogorski predstavnici djeluju nedoraslo istorijskom trenutku, nekompetentno i, u jednom broju, krajnje nedobronamjerno spram državnih i nacionalnih interesa”, navodi sagovornik.

Na državnim izborima 2020, u Crnoj Gori je prvi put smijenjena vlast na izborima. Tada je, nakon 31 godine vladavine, DPS otišao u opoziciju, a o novoj vladajućoj većini dogovorili su se partije tadašnjeg Demokratskog fronta (DF), Demokrate i Građanski pokret URA, uz manje koalicione saveznike. Bivši DF i Demokrate dio su i aktuelne vlasti, koju predvodi Pokret Evropa sad (PES), koji je u međuvremenu formiran i kog predvodi premijer Milojko Spajić.

Upitan kako vidi ulogu međunarodnih aktera u unutrašnjem političkom životu Crme Gore, te gdje je granica između podrške i uticaja na procese odlučivanja, Vuković odgovara da u godinama za nama Crna Gora, figurativno rečeno, “djeluje kao kuća bez domaćina, širom otvorenih vrata i prozora, kroz koje se ulazi i izlazi kako je kome volja”.

“Naime, pod vođstvom DPS-a i koalicionih partnera, uz sve kritike njihove vlasti, Crna Gora bila je uvažen i ravnopravan partner zemljama regiona i široj međunarodnoj zajednici. Slijedeći jasne prioritete izgradnje dobrosusjedskih odnosa, jačanja evroatlantskog savezništva i otvaranja evropske perspektive za Crnu Goru, tadašnja politička elita samostalno je donosila ključne političke i vanjskopolitičke odluke, iznad svega vodeći računa o interesima naše države. Uostalom, i sam referendum 2006. dogodio se uprkos, a ne u skladu s političkom voljom većine naših tradicionalnih partnera”, podsjeća on.

Evropska unija prvobitno je bila protiv ideje nezavisnosti Crne Gore, ali se, kako se približavao referendum, to počelo mijenjati. To je “Vijestima” prošle godine potvrdio i slovački diplomata Miroslav Lajčak, koji je bio specijalni izaslanik EU za sprovođenje referenduma. Lajčak je rekao da je EU u početku bila za opstanak zajednice Srbije i Crne Gore, ali da se, kad su počeli pregovori o pristupanju zajedničke države Uniji, pokazalo da je struktura ekonomija Srbije i Crne Gore različita, da je dosta teško da se dogovori jedan model pregovora, koji bi odgovarao i jednima i drugima i sl.

Vuković je saopštio da u ovom trenutku, dok dio vladajuće većine okupljen oko Mandića “slijepo slijedi interese zvaničnog Beograda i indirektno Moskve”, jedan broj tzv. zapadnih saveznika nastoji da neutrališe njihov, kako tvrdi, “maligni uticaj u bezbjednosnom sektoru i na širem političkom planu”.

KOMPLETAN TEKST MOŽETE PROČITATI NA PORTALU VIJESTI

https://www.vijesti.me/vijesti/politika/759447/suverenost-u-izlogu-kljucevi-kod-drugih-crna-gora-19-godina-nakon-obnove-nezavisnosti

Foto: Sead Hodžić