Selo Landovica kraj Prizrena. 10. april 1943. Italijanski vojnici spremaju pogubljenje zarobljenika i izvode dvojicu mučenih muškaraca na periferiju. Istrajni u svojoj borbi protiv fašizma, poslije mučenja neprijateljskih vojnika kako bi otkrili informacije o drugim članovima pokreta, rame uz rame našli su se Boro Vukmirović, Srbin, i Ramiz Sadiku, kosovski Albanac. Tako su se i borili – rame uz rame, a pogubljeni su zagrljeni. Nakon što su odbili da se razdvoje, otišli su zajedno ne samo u smrt već i u legendu.

A legenda o njima ukratko ide ovako.

Boro Vukmirović i Ramiz Sadiku su dvojica narodnih heroja Jugoslavije, koji su kao predratni komunisti bitno uticali na organizaciju i aktivnosti partizanskog pokreta na teritoriji Kosova. Ikone Jugoslavije koje će buditi ponos u decenijama nakon njihove smrti, i kod Srba i kod Albanaca, postali su nakon što su strijeljani zajedno.

Zbog načina na koji su pogubljeni, postali su simbol srpsko-albanskog prijateljstva i njihovo nasleđe koje je negovano od kraja Drugog svjetskog rata pa sve do 1990. godina čini veliki broj ulica i škola koje su nosile njihova imena, zatim sportski centar u Prištini, a na mjestu njihove pogibije, u selu Landovici, 1963. godine podignut je spomenik u vidu obeliska sa mozaikom i spomen-česmom.

KO JE BIO BORO VUKMIROVIĆ

Boro Vukmirović, poznat pod partizanskim imenom Crni, bio je radnik, član Glavnog štaba partizanskih odreda za Kosovo i Metohiju i narodni heroj Jugoslavije. Rođen je 1. avgusta 1912. godine u Bercigovu u Bugarskoj. Osnovnu školu i šest razreda gimnazije završio je u Peći, poslije čega se veoma rano zaposlio kao radnik, primoran da izdržava porodicu.

Savezu komunističke omladine Jugoslavije pristupio je 1932. godine, a Komunističkoj partiji Jugoslavije 1933. Već krajem naredne godine postao je sekretar Mjesnog komiteta KPJ za Peć, a zbog svojih revolucionarnih aktivnosti bio je više puta zatvaran. Godine 1935. mučen je u policijskom zatvoru u Peći i izveden je pred sud, ali je oslobođen optužbe usljed nedostatka dokaza.

ORGANIZATOR ŠTRAJKOVA, DEMONSTRACIJA I RADNIČKIH AKCIJA

Vukmirović je bio organizator štrajkova, demonstracija i drugih akcija radničke klase u Peći i drugim mjestima Kosova i Metohije, posebno velikih antifašističkih demonstracija 11. maja 1940. i martovskih demonstracija 1941. u Peći.

Posle Aprilskog rata, značajan je njegov rad na sređivanju partijskih organizacija na Kosovu i Metohiji kao i uspostavljanje veze sa albanskim komunistima, kojima je pomogao u radu i organizovanju Komunističke partije Albanije. Kao član Vojnog komiteta učestvovao je u organizaciji borbe, a mnogobrojni uspjesi Narodnooslobodilačkog pokreta na Kosovu i Metohiji vezuju se baš za njegovo ime.

Politički komesar Metogijskog partizanskog odreda bio je od oktobra 1941. a od oktobra naredne godine i član privremenog Glavnog štaba partizanskih odreda za Kosovo i Metohiju, kada je pokrenuo i do smrti uređivao “Glas naroda”.

Politički aktivizam Vukmirovića ogledao se u neumornoj borbi i stalnom obilasku partijskih organizacija gdje je držao savjetovanja, uporedo radeći na širenju bratstva i jedinstva na Kosovu i Metohiji.

RAMIZ SADIKU

Ramiz Sadiku je rođen 1915. godine u Peći, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju, a potom je upisao Pravni fakultet u Beogradu. Njegov revolucionarni duh probudio se još u gimnazijskim danima, kada je pristupio je revolucionarnom omladinskom pokretu.

Godine 1933. Sadiku je postao član Saveza komunističke omladine Jugoslavije, a član Komunističke partije Jugoslavije 1936. Ubrzo potom postao je član Biroa Okružnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju.

UMALO IZBJEGNUTA SMRT

Italijanskoj okupaciji Albanije 1939. godine žestoko su se suprotstavili svi Albanci. Okružni komitet KPJ za Kosovo i Metohiju je organizovao skupove na Kosovu i Metohiji i politički osvjetljavao fašistički upad u Albaniju. Leci koji su ovom prilikom štampani i na albanskom jeziku dopali su u ruke policije koja je organizovala hapšenja, te se među pritvorenicima našao i Ramiz Sadiku. U zloglasnoj Šeremet kuli u Peći bio je zatvoren dva mjeseca, prije nego što je prebačen u zatvor na Adi Ciganliji.

Suđenje Sadikuu organizovano je u Peći, tužilac je tražio smrtnu kaznu, ali zbog nemogućnosti da se dokaže krivica, Ramiz je oslobođen.

Tada je prekinuo i studije i uputio se na odsluženje vojnog roka, gdje ga je zatekao Aprilski rat 1941. u 42. pješadijskom puku u Bjelovaru. Posle žestokih borbi koje su vođene protiv Njemaca zarobljen je i odveden u sabirni gradski logor, odakle je, uz pomoć bjelovarske partijske organizacije, uspio da pobjegne i vrati se u Peć.

Iako je život u rodnom mjestu morao da nastavi “u ilegali”, aktivno je radio u Birou Okružnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju, dok je na početku okupacije čak samostalno rukovodio Okružnim komitetom.

U Šeremet kuli ponovo se našao u julu 1942. kada je uhapšen na partijskom zadatku i zatvoren. Uprkos neprestanom mučenju u zarobljeništvu, nije odao ni riječ pa je prebačen u zatvor u Tirani septembra iste godine. Zahvaljujući grupi albanskih komunista uspio je da pobjegne iz zatvora u ilegalno se vrati na Kosovo i Metohiju.

PARTIJSKI ZADATAK KOJI IH JE ODVEO U SMRT

Aprila 1943. godine, borci za oslobođenje Boro Vukmirović i Ramiz Sadiku, boravili su u Đakovici. Pošto je u to vrijeme Svetozar Vukmanović Tempo, delegat CK KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ došao u Prizren, Vukmirović i Sadiku su po partijskom zadatku krenuli na sastanak sa njim.

Na putu za Prizren, 7. aprila 1943. godine, kod sela Landovice upali su u zasjedu i u borbi sa italijanskim fašistima ranjeni su i uhvaćeni. Znajući da su visoki rukovodioci Narodnooslobodilačkog pokreta, neprijatelj je od njih pokušao mučenjem da izvuče informacije o drugim članovima pokreta. Pošto ni u najstrašnijim mukama nisu odali ni riječ, odlučeno je da budu strijeljani.

Boro Vukmirović i Ramiz Sadiku strijeljani su zajedno 10. aprila 1943. godine u selu Landovici, a na naredbu da se razdvoje, zagrlili su se još jače i zajedno otišli u smrt.

Ukazom Predsedništva Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 6. marta 1945. godine, među prvim borcima, proglašeni su za narodne heroje. 9. septembra 1945. Ramiz Sadiku proglašen je i za narodnog heroja Albanije.

Na mjestu stradanja ovih narodnih heroja podignut je spomenik 1963. u Landovici na Kosovu, ali je srušen nakon rata 1999. godine. Sportski centar u Prištini koji je nazvan “Boro i Ramiz” je preimenovan u “Palatu omladine i sporta”, a spomenik sa kamenim bistama ova dva heroja podignut u Gradskom parku u Prištini, poslije rata je ostao bez Borovog lica.

Izvor: “Blic”

Foto: društvene mreže