Preliminarna istraga Specijalnog državnog tužilaštva (SDT) u vezi sa zločinima najmanje petnaestoro osumnjičenih za silovanje, seksualno ropstvo, prisilnu prostituciju i trgovinu ljudima tokom rata devedesetih godina je napredovala tokom prethodnih šest mjeseci.

To se navodi u izvještaju koji je Savjetu bezbjednosti nedavno predstavio glavni tužilac Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove Ujedinjenih nacija (UN) u Hagu, Serž Bramerc, a u koji su “Vijesti” imale uvid.

U izvještaju piše da je Tužilaštvo Mehanizma u novembru 2019. pripremilo istražni spis koji se odnosi na više od petnaest osumnjičenih i predalo ga SDT-u.

”Mnoge od tih osoba osumnjičene su za stravične zločine seksualnog nasilja, uključujući seksualno porobljavanje, silovanje, mučenje, prisiljavanje na prostituciju i trgovinu ljudima radi seksualne eksploatacije, dok su drugi osumnjičeni za mučenje i pogubljenje civila. Preliminarna istraga Specijalnog državnog tužilaštva u vezi sa zločinima koji se navode u spisu je dalje napredovala tokom ovog izvještajnog perioda”, navodi se u izvještaju, koji se odnosi na period od 16. novembra 2021. do 18. maja 2022.

Mehanizam je zamijenio u radu Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju i osnovao ga je Savjet bezbjednosti 2010. Preuzeo je sve neokončane postupke koji se vode u vezi s ratnim zločinima počinjenim na područjima Ruande i bivše Jugoslavije.

Iz SDT-a su ranije medijima saopštili da su spisi koje su dobili od kolega iz Haga u rukama specijalnog istražnog tima. Riječ je o, kako su tada saopštili iz SDT-a, dokumentaciji iz koje proizilazi osnov sumnje da je riječ o krivičnim djelima koja su izvršena na području Foče.

SDT NASTAVILO DA SARAĐUJE S TUŽILAŠTVOM BOSNE I HERCEGOVINE

”Podaci i dokazi prikupljeni su pretragom baze podataka Rezidualnog mehanizma radi utvrđivanja učešća crnogorskih državljana u ratnim zločinima izvršenim 90-ih godina, na teritoriji država u okruženju – bivše Jugoslavije. Glavni specijalni tužilac je u tom predmetu formirao Specijalni istražni tim koji sačinjavaju specijalni tužilac koji radi na predmetima ratnih zločina, saradnik u Specijalnom državnom tužilaštvu i ovlašćeni policijski službenici Specijalnog policijskog odjeljenja”, saopšteno je ranije medijima iz SDT-a.

U izvještaju, koji je nedavno podnio Bramerc, se navodi da je SDT nastavilo da sarađuje s Tužilaštvom Bosne i Hercegovine, koje raspolaže relevantnim dokazima i već je preduzimalo krivično gonjenje u s tim povezanim predmetima.

”Tužilaštvo nastavlja da pruža traženu pomoć i podršku Specijalnom državnom tužilaštvu kako bi se mogle brzo okončati istrage i pripremiti optužnice. Za podršku postizanju pravde u vezi s ratnim zločinima takođe je potrebno sprovesti važne reforme u domaćem pravu”, piše u izvještaju.

PRIPREMLJENE RADNE VERZIJE ZAKONODAVNIH REFORMI

Podsjeća se da je Tužilaštvo Mehanizma, oslanjanjući se na svoje iskustvo, identifikovalo zakonodavne promjene koje bi omogućile uvođenje dokaza Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju i Mehanizma u postupke koji se vode u Crnoj Gori i olakšale efikasno procesuiranje predmeta seksualnog nasilja povezanog sa sukobom.

Navodi se da su, s tim u vezi, pripremljene radne verzije zakonodavnih reformi koje čekaju da budu stavljene Vladi na razmatranje.

Tužilaštvo Mehanizma će, kako se navodi, i dalje pružati potrebnu podršku kako bi se obezbijedio napredak u tim i drugim važnim oblastima.

Podsjeća se da je, na zahtjev crnogorskih vlasti, Tužilaštvo Mehanizma tokom posljednjih nekoliko godina razvilo svoju pomoć Crnoj Gori u procesu sprovođenja pravde u vezi s ratnim zločinima počinjenim u sukobima u bivšoj Jugoslaviji.

”Opštepoznato je da je u Crnoj Gori do danas ostvareno nedovoljno pravde u vezi s ratnim zločinima”, piše u izvještaju.

Na izostanak proaktivnosti u procesuiranju ratnih zločina u kontinuitetu upozorava i Evropska komisija (EK). U posljednjem neformalnom dokumentu EK o stanju u poglavljima 23 i 24 za Crnu Goru se, kao i ranijih godina, navodi da u dijelu koji se odnosi na ratne zločine još izostaju opipljivi rezultati u krivičnim istragama na konkretnim slučajevima.

U dokumentu, čije je zatvaranje ključno za dalji proces evropskih integracija države, EK konstatuje da je Crna Gora nastavila s implementacijom strategije procesuiranja ratnih zločina, te da je imala dobru pravosudnu saradnju sa susjednim zemljama i s Međunarodnim mehanizmom za krivične sudove.

VLAST SHVATILA DA JE POTREBNO UČINITI DALEKO VIŠE

U izvještaju se navodi da je, “ukupno gledajući i uzimajući u obzir Strategiju okončanja rada Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju”, proces postizanja pravde u vezi s ratnim zločinima u Crnoj Gori tek u početnoj fazi.

”Državljani Crne Gore koji su počinili zločine tokom sukoba gotovo uopšte nisu bili pozivani na odgovornost. Međutim, crnogorske vlasti prihvatile su činjenicu da je potrebno učiniti daleko više i, tokom izvještajnog perioda, preduzele su korake kako bi osigurale da Crna Gora bude u stanju da ostvari mnogo više pravde i ispuni svoje obaveze”, navodi se u dokumentu.

Piše i da je Tužilaštvo Mehanizma odlučno da pruži potrebnu podršku i da se nada da će u budućnosti biti u mogućnosti da izvijesti da su u procesu postizanja pravde u vezi s ratnim zločinima u Crnoj Gori ostvareni konkretni rezultati.

ZLOČINCE VELIČAJU, PRIHVATANJE ISTINE TEMELJ POMIRENJA

Tužilaštvo Mehanizma podsjeća da su redovno izvještavali da je širom regiona rasprostranjeno negiranje zločina i neprihvatanje činjenica utvrđenih u presudama Međunarodnog suda.

”Osuđeni ratni zločinci često se veličaju kao heroji. U više zemalja, kao i u samoj Bosni i Hercegovini, učenici u školama uče vrlo različite i međusobno nepomirljive verzije nedavne prošlosti. Tužilaštvo Mehanizma je izrazilo duboku zabrinutost u vezi s tim i pozvalo da se tim pitanjima hitno posveti pažnja. Prihvatanje istine o nedavnoj prošlosti je temelj pomirenja i ozdravljenja među zajednicama u bivšoj Jugoslaviji”, navodi se u dokumentu.

Tužilaštvo je pozvalo sve zvaničnike i javne ličnosti u regionu da postupaju odgovorno i stave žrtve i patnje civila u prvi plan svih aktivnosti.

”Oni treba javno da osude negiranje zločina i veličanje ratnih zločinaca, a ne da ih podržavaju javnom retorikom, radnjama koje podstiču podjele i finansijskim sredstvima. Raskid s retorikom prošlosti već odavno kasni i hitno je potrebno vođstvo koje se zalaže za pomirenje i izgradnju mira”.

Foto: Serž Bramerc (Printscreen)