Rut Bejder Ginzberg je provela poslednje godine kao neosporni lider liberalnog krila suda i postala potpuna “rok zvijezda” za svoje obožavaoce. Mlade žene su posebno osjećale privrženost prema “jevrejskoj bakici” u Vrhovnom sudu. Dobila je nadimak “Ozloglašena RBG” (“Notorious RBG”) zbog svoje odlučne odbrane prava žena i manjina, kao i snage i izdržljivosti koje je pokazala noseći se sa udarcima u privatnom životu i zdravstvenim krizama

Rut Bejder Ginzberg (Foto: Printscreen/The New York Times)

Sudija Rut Bejder Ginzberg, legendarni borac za ženska prava i tek druga žena imenovana u Vrhovni sud, preminula je u svojoj kući u Vašingtonu.

Imala je 87 godina.

Ginzberg je umrla od raka pankreasa. U julu je saopštila da će imati tretman hemoterapijom zbog metastaza na jetri, što je bila poslednja u nizu njenih bitaka sa rakom.

Njena smrt, samo šest nedjelja prije predsjedničkih izbora, vjerovatno će pokretnuti veliku bitku oko toga da li predsjednik Donald Tramp treba da imenuje, a Senat, u kome republikanci imaju većinu, potvrdi njenu zamjenu, ili njeno mjesto treba da ostane upražnjeno dok ne bude poznat ishod predsjedničke trke u kojoj je Trampov protivkandidat demokrata Džo Bajden. Novo imenovanje bi dramatično promijenilo ideološki balans u sudu, u kojem trenutno konzervativci imaju većinu 5 prema 4.

Lider većine u Senatu, Mič Mekonel, izjavio je u petak uveče da će Senat glasati o Trampovom kandidatu da zamijeni Ginzberg, iako je ovo izborna godina. Kada je konzervativni sudija Antonin Skalija preminuo u februaru 2016, Mekonel je odbio da stavi na glasanje Obaminu nominaciju sudije Merika Garlanda i mjesto u Vrhovnom sudu je ostalo upražnjeno do neočekivane Trampove pobjede na izborima.

Nacionalni javni radio (NPR) preneo je da je nekoliko dana pred smrt Ginzberg svojoj unuci Klari rekla da je njena “najveća želja da ne bude zamijenjena dok se ne izabere novi predsjednik”.

Tramp je Ginzberg nazvao “izuzetnom ženom” i nije pomenuo njeno upražnjeno mjesto u Vrhovnom sudu, kada je razgovarao sa novinarima posle mitinga u Minesoti. Kasnije je saopštio da je “cijela zemlja u žalosti” a preminulu sudiju opisao kao “titana zakona”.

Džo Bajden je u petak uveče izjavio da “nema sumnje” da bi sledećeg sudiju Vrhovnog suda trebalo da izbere pobjednik novembarskih izbora. Rekao je da je Rut Bejder Ginzberg “dosledno i pouzdano bila glas koji je prodirao u srce svakog pitanja, štitio ustavna prava svakog Amerikanca i nikada nije posustao u nepokolebljivoj odbrani slobode”.

“Naša nacija je izgubila sudiju istorijskog značaja. Mi u Vrhovnom sudu smo izgubili uvaženu koleginicu. Danas smo u žalosti, ali uvjereni da će se buduće generacije sjećati Rut Bejder Ginzberg kao što smo je mi znali – kao neumornog i odlučnog borca za pravdu”, saopštio je predsjedavajući Vrhovnog suda Džon Roberts.

Sudija Vrhovnog suda je doživotna pozicija. Predsjednik Tramp već je postavio dvojicu konzervativnih sudija – Nila Gorsača 2017. i Breta Kavanoa 2018. Imenovanja u Vrhovnom sudu zahtevaju potvrdu u Senatu, a Trampovi republikanci kontrolišu gornji dom Kongresa.

Sudije Vrhovnog suda imaju ogromnu ulogu u oblikovanju američke politike kada je riječ o kontroverznim pitanjima kao što su abortus, LGBT prava, prava vlasnika oružja, vjerska prava, smrtna kazna i predsjednička ovlašćenja. Na primjer, sud je 1973. legalizovao abortus širom zemlje – što je odluka koju neki konzervativci i dalje žele da ponište – a 2015. dozvolio istopolne brakove širom Sjedinjenih Država.

“OZLOGLAŠENA RBG”

Rut Bejder Ginzberg je provela poslednje godine kao neosporni lider liberalnog krila suda i postala potpuna “rok zvijezda” za svoje obožavaoce. Mlade žene su posebno osjećale privrženost prema “jevrejskoj bakici” u Vrhovnom sudu. Dobila je nadimak “Ozloglašena RBG” (“Notorious RBG”) zbog svoje odlučne odbrane prava žena i manjina, kao i snage i izdržljivosti koje je pokazala noseći se sa udarcima u privatnom životu i zdravstvenim krizama.

Džoan Rut Bejder rođena je u Bruklinu u Njujorku 1933. godine, u porodici iz srednje klase. Sanjala je da postane operska pjevačica. Diplomirala je kao prva u svojoj klasi na Pravnom fakultetu Univerziteta Kolumbija 1959, ali nije mogla da pronađe pravnu firmu spremnu da je zaposli. Kako je rekla 2007, imala je tri stavke koje su išle protiv nje – bila je Jevrejka, žena i majka.

Ipak, izborila se sa sistemskim rasizmom u krugovima pravnika da bi postala jedna od najpoznatijih američkih sudija. U Vrhovni sud imenovao ju je demokratski predsjednik Bil Klinton 1993, i to je bilo prvi put u 26 godina da je sudiju izabrao demokrata. U početku se ideološki pozicionirala donekle lijevo od centra u konzervativnom sudu kojim su dominirale sudije koje su postavili republikanci. Njen liberalni glas je bio sve snažniji što je duže služila u sudu.

Njen glas je bio ključan u istorijskim presudama kojima su obezbijeđena jednaka prava za žene, veća prava homoseksualaca i zaštićena prava na abortus.

Imala je brojne zdravstvene probleme, uključujući borbu sa rakom pankreasa 2019, i raka pluća 2018, a prije toga je bolovala od raka pankreasa 2009. i raka debelog crijeva 1999. 17. jula ove godine saopštila je da joj se rak vratio.

Odupirala se pozivima liberala da se penzioniše za vrijeme mandata predsjednika Baraka Obame, u trenutku kada su demokrate držale Senat i mogao je da bude potvrđen njen nasljednik sa sličnim gledištima.

Za vrijeme predsjedničke kampanje 2016, u nizu intervjua, predsjednika Trampa je nazvala “prevarantom”. Kasnije se izvinila.

Bila je, piše Glas Amerike, majka dvoje dece i ljubitelj opere. ​Njen suprug Martin Ginzberg, profesor prava, preminuo je 2010. Rut Ginzberg je bila i najstarija članica suda, sa drugim najdužim stažom posle Klarensa Tomasa. Bila je druga žena ikada imenovana u sud posle Sandre Dej O’Konor koja je postavljena 12 godina ranije.

Bitka u Senatu oko imenovanja sudije koji će zamijeniti Ginzberg će vjerovatno biti žestoka – u vrijeme socijalnih nereda u Americi za vrijeme pandemije koronavirusa – iako demokrate nemaju dovoljno glasova da ga blokiraju ako im se ne pridruže neki republikanski senatori.

Lider demokratske manjine u Senatu, Čak Šumer, napisao je na Twitteru: “Građani Amerike treba da se izjasne o izboru sledećeg sudije Vrhovnog suda. Zato ovo prazno mjesto ne bi trebalo da se popuni dok ne budemo imali novog predsjednika”.

Zastava iznad Bijele kuće spuštena je na pola koplja posle vijesti o smrti Rut Ginzberg. Stotine ljudi okupile su se ispred zgrade Vrhovnog suda, polažući cvijeće. Neki su skandirali: “Poštujte njenu poslednju volju”.

Sudija Rut Bejder Ginzberg biće sahranjena na Arlingtonskom nacionalnom groblju, u krugu porodice.