Zna se zašto ste vi ovu aferu napravili, kao i aferu koja je već pripremljena. Ja treba da budem izdajnik i naroda i države i sad u zadnjem trenutku i crkve. Neće vam to proći, jer istina pobjeđuje.

To je juče rekao premijer Zdravko Krivokapić u žestokoj polemici sa poslanikom i liderom Demokratske narodne partije i jednim o lidera Demokratskog fronta Milanom Kneževićem.

Javnosti nije bilo jasno, niti je kasnije razjašnjeno na šta je sve mislio Krivokapić, ali čini se da su stvari nešto jasnije nakon druge polovine jučerašnjeg dana i dobrog dijela noći.

OTKUD BEOGRAD KAO ADRESA ZA POTPIS

Ko je i kada odlučio da Temeljni ugovor treba potpisati u Beogradu i to praktično na prepad ostaje ključno od niza nerazjašnjenih pitanja koja su otvorila jučerašnja dešavanja na relaciji Podgorica – Beograd, odnosno Vlada Crne Gore – Srpska pravoslavna crkva i srbijanske vlasti.

Zdravko Krivokapić (Foto: Printscreen)

Političke igre oko Temeljnog ugovora u javnom prostoru počele su prije više od mjesec dana kada je tu temu otvorio upravo Knežević porukom da premijer Zdravko Krivokapić treba što prije da potpiše Temeljni ugovor.

Ti krugovi su i za vrijeme dok je živ bio dugogodišnji mitropolit MCP Amfilohije često naglašavali da se ugovor treba potpisati sa tadašnjim patrijarhom Irinejem, iako je Amfilohije naglašavao da sa njim o tome treba pregovarati.

Potom je Tanjug objavio da će ugovor da bude potpisan poslije uskršnjih praznika, i da će ga potpisati patrijarh srpski Porfirije, što je on i potvrdio istog dana.

Od Krivokapića je veliki dio javnosti potom tražio da objavi sadržaj ugovora, a episkop budimljansko-nikšićki Joanikije rekao da nema potrebe da se objavljuje prije nego što bude potpisan.

Sadržaj budućeg Temeljnog ugovora u tom trenutku je, navjerovatnije, bio poznat svega nekolicini funkcionera, uključujući premijera Zdravka Krivokapića i ministra pravde Vladimira Leposavića.

Na nivou spekulacije ostale su teze da su u Patrijaršiji u Beogradu bili nezadovoljni inicijalnim Ugovorom, zbog detalja kao što je česta upotreba termina Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, a koji je stvoren odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC 26. maja 2006.

Nakon nekoliko dana, Krivokapić je objelodanio da dva člana ugovora nisu u skladu sa zakonodavstvom Crne Gore i da se moraju uskladiti, a da bi najbolje bi bilo da se Temeljni ugovor potpiše kad bude izabran mitropolit.

Nakon toga se bura malo stišala, ali je nova drama počela praktično na samom početku Sabora SPC gdje je jedno od najbitnijih pitanja bilo izbor mitropolita crnogorsko-primorskog.

UVERTIRA

Beogradski list “Danas” je objavio da je patrijarh Porfirije obećao mnogim vladikama da će predložiti Joanikija za nasljednika pokojnog mitropolita Amfilohija.

Tome se žestoko protivio vladika bački Irinej Bulović koji je prije svega poznat po višegodišnjem sukobu sa prethodnim mitropolitom Amfilohijem.

Joanikije i njegovi bliski saradnici su kritikovani preko medija bliskih bačkom episkopu, pa je Danas zaključio da se su napadi orkestrirani iz „novosadske crkvene kuhinje“ koja je i prije izbora novog patrijarha kao mogućeg kandidata za Cetinje lansirala jednog od sinodalaca episkopa kruševačkog Davida (Perovića).

Milan Knežević (Foto: Printscreen)

Pominjale su se i brojne druge opcije, od toga da će MCP nastaviti da ima administratora, ali i da to ne bi morao nužno da bude Joanikije.

DRAMA

Prema saznanjima „Vijesti“, Sabor se nije odvijao po dinamici kako je to očekivano, naročito je iznenađenje bilo to što je „pobunjenički“ dio SPC, koji se prije njegove smrti okupljao oko Amfilohija, a koji sada predvodi episkop dizeldorfski Grigorije bio mnogo aktivniji u radu nego što se to očekivalo.

Grigorije je u javnosti prepoznat kao žestok kritičar predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.

Vučić se juče pojavio i ručao sa svim episkopima i praktično i zvanično čitavu stvar preselio iz duhovne u svjetovnu.

Jedan izvor „Vijesti“ tvrdi da je episkop bački Irinej u toku jučerašnjeg dana indirektno vršio pritisak na Joanikija bacajući sumnju, koja je prethodno često iz tih krugova pripisivana Amfilohiju, da planira neku vrstu crkvene autonomije u Crnoj Gori i to sve u dogovoru sa Krivokapićem.

Po logici stvari, tu se i izrodila ideja da se naprasno potpiše Temeljni ugovor, i to u Beogradu, iako su sve prethodne najave pominjale isključivo Crnu Goru kao mjesto gdje će biti potpisan.

Nakon komunikacije Joanikija i Krivokapića, predsjednik Vlade Crne Gore je imao komunikaciju sa barem jednim visokim funkcionerom vlasti po tom pitanju, a potom se bez najave javnosti uputio ka Beogradu u društvu dvojice ministara – Milojka Spajića i Jakova Milatovića.

Tanjug, koji je prethodnim objavama potvrdio dobre kontakte sa SPC, je najavio prenos iz Patrijaršijskog dvora sa potpisivanja Temeljnog ugovora, a niti jedan drugi srbijanski medij nije imao nikakvu informaciju o tome.

Obrt je obznanjen negdje nakon slijetanja Vladinog aviona u Beograd gdje je prvo Tanjug, a potom na Twitteru i Krivokapić potvrdio da dolazi sa dvije poruke – od kojih je jedna da je „volja vjernog naroda“ da mitropolit bude Joanikije, a druga da predlaže da se Temeljni ugovor potpiše na dan smrti Amfilohija – 30. oktobra.

Posebna je i ozbiljna tema kako je Krivokapić protumačio da je on ovlašćen da tumači „narodnu volju“ sa pozicije predsjednika Vlade, a što je izazvalo lavinu reakcija, mahom iz opozicije.

Iako su, prema nezvaničnim saznanjima „Vijesti“, utisci Vladine delegacije bili mahom pozitivni, uslijedilo je oštro saopštenje iz Patrijaršije čiji je portparol upravo bački episkop Irinej.

U saopštenju se navodi da je jedini razlog dolaska Krivokapića u Patrijaršijski dvor u Beogradu bio potpisivanje Temeljnog ugovora sa SPC, ali da je on iznio nove razloge zbog kojih smatra da se potpisivanje Ugovora mora odložiti.

Iz Patrijaršije su kazali i da je juče ranije između Vlade i SPC u potpunosti usaglašen tekst Temeljnog ugovora i da su predstavnici Vlade poslepodne potvrdili da će doći u Beograd da bi Krivokapić i Porfirije potpisali ugovor.

Istakli su i da je „patrijarh te razloge saslušao sa pažnjom, velikim strpljenjem, ali i još većim iznenađenjem, ni najmanje neuviđajući osnovanost i opravdanost namjere premijera Krivokapića da ne potpiše Ugovor, što je bio jedini razlog njegovog dolaska u Patrijaršijski dvor u Beogradu”.

“Njegova Svetost Patrijarh i prisutni arhijereji su izrazili veliko žaljenje i zabrinost za dalji položaj Srpske Pravoslavne Crkve i njenog vjernog naroda, s obzirom na to da jedino sa njom, iako joj pripada apsolutna većina naroda u Crnoj Gori, nije potpisan Ugovor koji joj garantuje pravni položaj, a samim tim vjerska i građanska prava svetosavskog naroda, što predstavlja čin otvorene diskriminacije. Srpska Pravoslavna Crkva i njen vjerni narod i u ovim okolnostima neće odustati od odbrane svojih prava i svojih svetinja”, zaključuje se u saopštenju.

ZAVRŠNI ČIN

“Ja sam od premijera Crne Gore zahtijevao da realizuje svoje obećanje i potpiše Temeljni ugovor sa SPC, a ne da se miješa u izbor mitropolita Crnogorsko-primorskog, što je u isključivoj nadležnosti Svetog Arhijerejskog Sabora SPC. Takođe je apsurdan predlog gospodina Krivokapića da se Temeljni ugovor potpiše 30. oktobra, što je svojevrstan politički manevar i ne može se podvesti pod dobronamjeran gest koji bi vodio smirivanju dugotrajnih tenzija, čije je rješavanje bilo ključni prioritet Krivokapićeve vlade“.

To je izjava koju je objavio portal IN4S i koju pripisuje episkopu budimljansko-nikšićkom Joanikiju, a potom je prenio i sajt eparhije budimljansko-nikšićke.

“Vijesti” nijesu uspjele da potvrde tu informaciju jer se Joanikije ne javlja na brojeve telefona dostupne redakciji.

U slučaju da je izjava vjerodostojna, to zasigurno znači novu eru u odnosima između Krivokapića i Joanikija, koji je indirektno podržao premijera i predsjednika Skupštine Aleksu Bečića na lokalnim izborima, izazivajući otvoren bijes Demokratskog fronta koji je tada prvi put otvoreno kritikovao episkopa u saopštenjima za javnost.

Na izbor Krivokapića za mandatara za sastav Vlade uticala je crkva u Crnoj Gori. On se pojavio kao politička ličnost sa pozicije čelnika NVO “Ne damo Crnu Goru”. Krivokapić je juče rekao u parlamentu da je sastav Vlade izabrao samo on.

Srdan Kosović (Vijesti)

Glavna fotografija: Mitropolija crnogorsko-primorska